Dodane przez ak dnia 12/07/2021 w kategorii Antyterroryzm, Bez kategorii, Jednostki specjalne |
Mgr Marzena Krawczyk, Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
Charakterystyka kontrterroryzmu
Z powodu nasilenia atakami terrorystycznymi, każde państwo, posiada w swoich szeregach formacje policyjne i wojskowe przeznaczone do walki z terrorystami i ogólnie pojętym zjawiskiem terroryzmu. Podjęta walka z tym zjawiskiem, w wielu państwach, ma takie same lub podobne rozwiązania, a to dlatego ze problem jest traktowany jako problem międzynarodowy. Globalne podejście pomaga w wymianie doświadczeń, wymianie informacji o nowych aktywnościach wśród liderów samozwańczych organizacji terrorystycznych oraz opracowanych systemach działań bojowych przeciwko terrorystom1.
CBT z angielskiego combatin terrorism, oznacza działania i akcje podejmowane wspólnie i mające doprowadzić do całkowitego wyzbycia się terroryzmu2.
Co oznaczają terminy kontrterroryzm i antyterroryzm? Obie definicje oznaczają czynności mające na celu walkę z terroryzmem i jego skutkami, jednak znacznie się od siebie różnią:
– antyterroryzm określa bierne działania prewencyjne. Związane jest z ochroną obiektów i osób. Są to działania defensywne zapobiegające jak np.: kontrola dostępu, warta, strażnicy, detektory, zapobieganie wniesienia niebezpiecznych przedmiotów3.
– kontrterroryzm natomiast są to czynne działania jak np.: odbijanie zakładnika działania operacyjno-rozpoznawcze, likwidacja terrorysty, czynności operacyjno-śledcze. Są to działania ofensywne, w odróżnieniu od działań biernych w antyterroryzmie4.
K. Jałoszyński pokazując podział, jednocześnie wskazuje iż kontrterroryzm i antyterroryzm, to działania, które prowadzą do walki z terroryzmem. Dzielą się jednak na defensywne i ofensywne5:
– antyterroryzm, inaczej działania defensywne, to czynności polegające na pozyskiwaniu, analizowaniu, wykorzystywaniu oraz tworzenia zbioru informacji, opartych na współpracy z tajnym informatorem, korzystaniu z detektywistyki, śledzeniu informacji na stronach internetowych.
– kontrterroryzm, to inaczej działania, mające na celu ofensywną operację, mającą doprowadzić do neutralizacji zagrożenia. Zajmuje się zadaniami operacyjnymi takimi jak: odbijanie zakładników, czyli zadania wysokiego ryzyka, rozbrojenie ładunków wybuchowych, przedsięwzięcia militarne z zamiarem uderzenia w terrorystów, współpraca z siłami specjalnymi, eliminacja terrorystów stanowiących największe zagrożenie, czyli przywódców organizacji6.
Oba terminy antyterroryzm i kontrterroryzm są szerokimi definicjami, które tak naprawdę mają za zadanie uzupełniać się, na co wskazuje T. Jemioła7.
Roman Polko oba terminy antyterroryzm i kontrterroryzm wyjaśnia odnosząc się do zakresu przewidywania, czyli zwalczania poprzez zapobieganie i minimalizowanie zagrożenia8.
Działaniami kontrterrorystycznymi są działania podejmowane przy konkretnych zagrożeniach. Mogą być podejmowane jako działanie policyjne, przy aresztowaniu, rewizji, lub wojskowe na terytorium wroga.
Jednym z działań kontrterrorystycznych była nieudana próba odbicia porwanych sportowców w samolocie w Monachium z 1972 roku. Uświadomiła ona skalę błędów przy operacji, kiedy to doraźna grupa funkcjonariuszy policji, przy próbie ratowania zakładników poniosła fiasko i wszyscy zakładnicy zginęli. Sytuacja ta spowodowała, że w 1973 roku utworzona została jednostka specjalna GSG-9.
Operacje odbicia zakładników, są specjalnym rodzajem działań specjalnych. Niemożliwe jest wykorzystanie działań szturmowych, ze względów oczywistych, jakimi są będący w samym epicentrum akcji zakładnicy. Dochodzą do tego aspekty polityczne i propagandowe, które terroryści starają się maksymalnie wykorzystać. w tym przypadku każde użycie siły przeciwko terrorystom, jest dodatkowo oceniane i weryfikowane. Niestety użycie siły jest niejednokrotnie nieuniknione. Sukcesem takich działań jest wtedy dobre rozpoznanie, które zawiera elementy takie jak:
motyw działania, cel strategia i dotychczasowe zastosowania taktyczne
społeczne i polityczne kulisy w danym rejonie
centrum ataku i ocena położenia samego obiektu, droga podejścia, rzut wnętrza
liczba zakładników i ich rozlokowanie9.
Uzyskanie powyższych danych możliwe jest poprzez środki takie jak: nasłuchy, analiza wywiadowcza, obserwacja, przesłuchanie wypuszczonych zakładników. Same istotne dane mogą zostać zebrane również podczas negocjacji. Tutaj można otrzymać ważne informacje na temat osobowości i psychiki terrorysty. Parametry rozpoznawcze winny zawierać profil psychologiczny, wygląd oraz dane sprawcy. Ze względu na szturm, bardzo istotną kwestią jest informacja na temat uzbrojenia, wyposażenia ładunków, rozmieszczenia. Kolejnym ważnym aspektem jest rozmieszczenie wnętrza, jak chociażby drzwi czy okien. Pamiętajmy, że wszystkie informacje dotyczące zakładników czy terrorystów mają ogromne znaczenie, przy ich rozpoznaniu, w trakcie szturmu i po nim10.
Metody i taktyki odbijania zakładników są niezwykle trudne i zróżnicowane. Problemem głównym jest wiele niewiadomych kwestii obecnych w trakcie akcji. Można je podzielić na akcje na obiektach stałych takich jak chociażby budynki oraz obiektach ruchomych, takich jak samoloty, pociągi czy statki. Jedna wytyczna pozostaje niezmienna i jest to efekt zaskoczenia terrorystów, i uśpienie ich czujności, chociażby poprzez zaspokojenie ich żądań. Najtrudniejszą sytuacją jest odbicie zakładnika na terenie wroga. Następuje wtedy znaczne zagrożenie dla grupy odbijającej. Przy tego rodzaju akcjach, następuje jednocześnie insercja, czyli wdrożenie sił na obcy teren oraz ekstrakcja, czyli wyprowadzenie swoich szeregów i zakładników. Siły kontrterrorystyczne powinny mieć zapewnioną odpowiednią osłonę oraz środki przerzutów. w tego typu akcjach niezbędne jest powołanie sztabu kryzysowego, który będzie nadrzędnym do decydowania. Tutaj odpowiednie dowodzenie jest sprawą życia i śmierci.
Działania kontrterrorystyczne to również działania policyjne. Ponieważ sam terroryzm, to działalność przestępcza, to służby policyjne zajmują w tym względzie odpowiednie stanowisko. Ich działania dotyczą również analizy zdarzenia, dowodów i zeznań świadków. Analiza zdarzenia ma na celu odnalezienie sprawcy czynu oraz zapisu sposobu przeprowadzenia akcji terrorystycznej. Bardzo istotne są zeznania świadków, którzy mogą wskazać ważne cechy zewnętrzne sprawców. Działania policyjne na szeroką skalę rozpoznawczą, interwencyjną i pościgową, finalnie mają doprowadzić do ustalenia pobytu terrorystów i ich zatrzymania.
Kolejno działania dzielą się na:
rozpoznawcze, mające na celu odnalezienie nie miejsca przebywania terrorystów. w akcji biorą udział służby specjalne, policja, wydział kryminalny, wywiadowczy oraz prewencyjny.
interwencyjne, które mają na celu zatrzymania terrorystów, po uprzednim ustaleniu w działaniach rozpoznawczych ich miejsca pobytu. Zatrzymanie członków organizacji terrorystycznych powierzone jest Specjalnemu Samodzielnemu Pododdziałowi Antyterrorystycznemu Policji. Grupa Antyterrorystów działa na zasadzie zaskoczenia i zachodzi podobnie jak operacja uwalniania zakładników, z tym że, w tym przypadku zagrożone życie jest jednie wśród terrorystów11.
Powyższe działania mają na celu doprowadzenie do skazania i osadzenia sprawców. Bardzo ważną kwestią jest osadzenie oskarżonych w specjalnych obiektach penitencjarnych oraz sądowych na czas prowadzenie sprawy sądowej, aby uniknąć ucieczki terrorysty, lub jego odbicia. Konieczne jest tutaj obsadzenie obiektów, gdzie osadzeni są terroryści, odpowiednim personelem z właściwym wyposażeniem. Personel powinien mieć wcześniej przygotowane odpowiednie procedury.
Dla zniszczenia struktury terrorystycznej, prowadzone są działania siłowe, które realizowane są przez siły zbrojne, wojsko lub służby specjalne. Eliminacja terrorystów oraz zniszczenie ich struktur jest głównym zadaniem. Operacje prowadzone są w różnych formach, takich jak:
niejawna operacja,
szerokie akcje ofensywne,
działania prowadzone w sposób wojenny.
Operacje specjalne mają charakter jawny, który polega na ujawnieniu przynależności do państwa sił, walczących przeciwko terrorystom.
Jednostki kontrterrorystyczne są to jednostki specjalne, wyszkolone do obijania zakładników, obiektów środków transportu lotniczego, drogowego lub wodnego zajętych przez terrorystów12.
Największą i najbardziej rozpoznawalną jednostką, jest Policja. Jest to największa w Polsce jednostka, która na celu ma zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom oraz zapobieganie i zwalczanie przestępczości. w swoich szeregach, posiada także najliczniejszą ilość jednostek specjalnych. Wydział ZOA to główna sekcja kontr terrorystyczna, która w sytuacji poważnego zagrożenia, musi podjąć akcję rozwiązania sytuacji. Jednostka działa również w innych pionach Komendy Stołecznej Policji, gdzie wykorzystywana jest do działań taktycznych i konwojowania najniebezpieczniejszych przestępców oraz ochrona sądowej sprawy z udziałem niebezpiecznego podejrzanego.
Kolejną jednostką jest Samodzielny Pododdział Antyterrorystyczny Policji (SPAP). Powstał w 1978 roku, jako jednostka specjalna, ZOMO.
Następną strukturą której wachlarz działań obejmuje kontrterroryzm jest Wojsko Polskie, które zabezpiecza nasz kraj poza jego granicami. Jednostką wchodząca w skład jest Jednostka Wojskowa nr 2305, Wojskowa Formacja Specjalna GROM. Grom powstała w 1990 roku, z pomocą władz USA i Wielkiej Brytanii. Od początku swojego istnienia, jednostka miała charakter oddziału kontr terrorystycznego. Jest najlepiej wyposażoną i uzbrojoną jednostką w Polsce. w skład wyposażania wchodzi karabin snajperski 12,7 mm. GROM od początku działa w ścisłej współpracy z Jednostkami Specjalnymi, które są odpowiednikami w kraju USA oraz Wielkiej Brytanii. Na swoim koncie ma kilka operacji kontrterrorystycznych jak chociażby w Iraku, na Bałkanach czy Haiti.
Prócz GROM-u, w Polsce istnieje również jednostka specjalna Wydziału Ochrony Specjalnej Żandarmerii Wojskowej. Zajmuje się głównie ochroną Ministerstwa Obrony Narodowej, Premiera oraz wiceministrów, ale odpowiedzialna jest również za działanie kontrterrorystyczne i ochronne.
Relacje, systemy i działania jednostek w Polsce, jak i w innych państwach Europy działają w podobnych strukturach i konfiguracjach. Należy je uporządkować w paru punktach:
1. Podstawowe działania są realizowane przez siły policyjne.
2. Istnieje dwustopniowy schemat z centralnym wydziałem kontr terrorystycznym i regionalnym wydziałem zajmującym się taktyką.
3. Schemat weryfikowany i uszczelniany jest przez specjalistyczne wydziały w innych formacjach jak np. żandarmeria wojskowa czy służba celna.
Kontrterroryzm i antyterroryzmem mają na celu walkę z terroryzmem, jednak w dwojaki sposób, jak zostało to przedstawione powyżej.
W 2008 roku zaczęła działać jednostka antyterrorystyczna Biuro Operacji Antyterrorystycznych BOA, która jest podległa bezpośrednio zastępcy komendanta głównego Policji. Skład BOA przedstawia się następująco:
kierownictwo (dyrektor biura, zastępca dyrektora biura),
Wydziały Bojowe I–II, Wydział Szkoleniowo-Bojowy,
Wydział Wsparcia Operacyjnego,
Wydział Wsparcia Technicznego,
Zespół Koordynacji Krajowej i Międzynarodowej13.
BOA działa w grupie ATLAS, która jest jednostką antyterrorystyczną Unii Europejskiej.
W Europolu, łączącym jednostki specjalne jest identyfikowana pod nazwą BOA, przez pozostałe grupy Atlasu14.
Korzyści jakie niesie ze sobą istnienie grupy: „Wymiana informacji odnośnie fizycznego zwalczania terroryzmu i przestępczości zorganizowanej między specjalnymi jednostkami antyterrorystycznymi Unii Europejskiej ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia bezpieczeństwa naszego kraju oraz całej Unii. Ujednolicenie standardów oraz procedur na gruncie unijnym, udoskonalając taktykę i technikę działań, ulepsza skuteczność reagowania na sytuacje kryzysowe. Przeprowadzanie wspólnych ćwiczeń, warsztatów oraz projektów badawczych pozwoli przygotować się jednostkom z różnych państw członkowskich Unii do udzielenia skoordynowanego wsparcia na wniosek kraju przyjmującego w przypadku zaistnienia poważnego zagrożenia terrorystycznego”15.
Przypisy
1. Jałoszyński K., Kulczyński S., Antyterroryzm – metody i formy walki z zagrożeniami terrorystycznymi. W: Zagadnienia fizycznej walki z zagrożeniami antyterrorystycznymi. Aspekty organizacyjne i prawne, Red. K. Jałoszyński, Warszawa: Collegium Civitas Wydawnictwo Trio, 2010, s. 48.
2. Kulczyński R., Kwećka R., Działania specjalne w walce zbrojnej wojsk lądowych, Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 1997, s.157
3. Jałoszyński K., Kulczyński S., op.cit., s. 48.
4. Drost M., Operacje militarne inne niż wojna w doktrynie NATO i USA. „Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej”, 2000, nr 2 (39), s. 9-19.
5. Jałoszyński K., Współczesny wymiar antyterroryzmu, Warszawa: Collegium Civitas Wydawnictwo Trio, 2008, s. 99.
6. Ibidem, s. 99-100.
7. Jarmoła T., Kontrterroryzm, Gdańsk: AJ-Press, 2009, s. 21.
8. Polko R., GROM w działaniach przeciwterrorystycznych, Tom 6, Warszawa: Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, 2009, s. 23.
9. Piekarski M., Odpowiadając siłą na siłę – wojskowe i policyjne działania przeciwterrorystyczne, https://www.konflikty.pl/historia/publicystyka-i-wywiady/odpowiadajac-sila-na-sile-wojskowe-i-policyjne-dzialania-przeciwterrorystyczne/ [dostęp: 11.04.2021].
10. Ibidem.
11. Ibidem.
12. Piekarski M., System jednostek taktycznych i kontrterrorystycznych w Polsce, Biuletyn Grupy Badawczej ds. Terroryzmu, Wojny Asymetrycznej i Sił Specjalnych, Polska w obliczy zagrożenia terrorystycznego, 2008, nr 1, s. 55-77.
13. Zarządzenie nr 749 Komendanta Głównego Policji z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie regulaminu Komendy Głównej Policji (Dziennik Urzędowy KGP nr 6, poz. 20).
14. Unijna grupa zadaniowa „Atlas”, https://www.policja.pl/pol/boa/atlas/41550,dok.html [dostęp: 07.04.2021].
15. Ibidem.
Dodane przez ak dnia 11/05/2021 w kategorii Bez kategorii, Ciekawe artykuły, Organizacje terrorystyczne |
Autor: mgr Justyna Stosiek, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Święta wojna była kiedyś wyłącznie domeną mężczyzn, którzy walczyli i umierali w imię Allaha. Ta tendencja utrzymuje się nadal jednak ostatnie lata ukazują zmianę podejścia organizacji terrorystycznych do roli kobiet. Mężczyźni, w świetle poniższych argumentów, nadal dominują w planowaniu i koordynacji działań terrorystycznych, do których zaczęli wykorzystywać kobiety jako „żywe bomby”. Szacunek do nich często miesza się z pogardą w muzułmańskiej kulturze, gdzie mężczyzna stoi ponad kobietą, która pozostaje zgodnie z wychowaniem posłuszna. Doświadczenia wojenne, utrata najbliższych, mężów, dzieci, braci, powoduje, że stają się one łatwym celem do zwerbowania i zdominowania. W organizacjach znajdują oparcie, zrozumienie i nową rodzinę. Przyzwyczajone do nadzoru, najpierw rodziców, a później mężów, po ich stracie podświadomie poszukują nowych „opiekunów”, co ułatwia zadanie terrorystom. Ich udział w zamachach samobójczych utożsamia się często w literaturze przedmiotu również z chęcią emancypacji, postrzegania ich samych, jako silnych, niezależnych kobiet, odwagą dorównujących mężczyznom. W większości są to jednak pozbawione woli życia wdowy, którymi kieruje głównie chęć zemsty, co umiejętne wykorzystują dżihadyści. W ostatnich latach wzrosła bowiem ilość zamachów samobójczych, w których uczestniczą kobiety. W latach dziewięćdziesiątych minionego wieku tego typu działania padły na podatny grunt, w doświadczonej przez wojny Czeczenii. Tamtejsze bojowniczki, tzw. wahabidki, z uwagi na strój, czarną szatę i chustę zakrywająca twarz, nazywane również czarnymi wdowami, podjęły radykalną walkę. Część z nich motywowana zemstą, część poczuciem bezsilności, inne zaś w imię pokoju, nie mając nic do stracenia prócz swojego życia budziły strach wśród ludności cywilnej Rosji i żołnierzy stacjonujących w okupowanym kraju1.
Ciepła woda w kranie, prąd. Umeblowane mieszkania, zastawa stołowa, w szafach przyzwoite ubrania, telewizor i żelazko. „Żyliśmy całkiem zwyczajnie. Nie było luksusów, ale biedy także nie” – mówi jedna z Czeczenek opisując przedwojenną rzeczywistość. Konflikt czeczeńsko-rosyjski zmienił wszystko – racjonalizacja żywności, głód, kolejki po pomoc humanitarną. Elektryczne żelazko odeszło do lamusa, do łask wróciło to z „duszą”. Pierwsza wojna wybuchła w grudnia 1994 roku. Bombardowania trwały już jednak od listopada. Kiedy wydawało się, że sytuacja jest stabilna, w sierpniu 1996 r. konflikt rozgorzał na nowo i wywołał kolejna falę ucieczki ludności cywilnej, zmuszając ich ponownie do porzucenia dorobku ich życia. Panował chaos, a pomoc nie nadchodziła. Tzw. „korytarze humanitarne”, które umożliwiały bezpieczną ucieczkę, były kierowane głównie do kobiet i dzieci. Te z kolei często decydowały się pozostać przy mężach, wybierając tym samym świadomie trudniejsze, drogi ucieczki. W listopadzie 1999 r. wybucha trzecia wojna. Mieszkania, domy, całe miasta – zostały po nich tylko gruzy. Zmienia się otoczenie, a wraz z nimi cały naród. Kobiety musiały nauczyć się egzystować w tych trudnych warunkach. Nastąpiła szybka, przymusowa emancypacja. To one podejmowały trud utrzymania rodziny, co przed wojną było obowiązkiem mężczyzn. Ich codziennością stała się walka o przetrwanie i strach o życie ich dzieci, o przyszłość. Kiedyś piękne i zadbane, teraz schorowane, zniszczone pracą i doświadczeniami, brudne i zaniedbane. Niejednokrotnie odarte z godności2.
W momencie rozpoczęcia pierwszej wojny, w 1994 r. Kaukaz zamieszkiwało wiele narodowości i grup etnicznych. W większości byli to jednak głównie Czeczeni i Rosjanie, co było uwarunkowane historią tego terenu. Żyli zgodnie, obok siebie, bez większych konfliktów, tolerancyjnie i spokojnie. Odmienne tradycje i obyczaje były jednak wyczuwalne od zawsze. Niezatarte. Podziały te wyostrzyły się na kilka miesięcy przed samym wybuchem konfliktu. Sytuacja Rosjan, nawet tych zamieszkujących Czeczenię od urodzenia zaczęła się pogarszać. Wielu z nich wyjechało wówczas z kraju. Mimo, iż oba narody podczas okupacji cierpiały z powodu głodu i niedostatku, dzieliło ich zbyt wiele. Rosjanie bardziej nowocześnie podchodzili do życia i stosunków rodzinnych. Czeczenów żyjący zgodnie z zasadami islamu cechował radykalizm, a każda kolejna wojna powodowała wzrosła fanatyzmu religijnego. Kobiety zmieniły ubiór na bardziej tradycyjny, muzułmański. To wówczas narodziły się tzw. „czarne wdowy” – Czeczenki, które postanowiły w wyniku aktów samobójczych same wymierzyć sprawiedliwość za wydarzenia, których były świadkami3.
Pierwsza Czeczenka, Chawa Barajewa wysadza się w zamachu samobójczym w 2000 r. Wjeżdża samochodem wyładowanym materiałem wybuchowym w rosyjski posterunek. Wcześniej jednak jej wspólnicy nakręcają film ukazujący ostatnie minuty jej życia, oraz sam moment zamachu. Zdarzenia te poprzedza scena w jej domu, gdzie modli się i czyta Koran. Podkreśla to aspekt religijny tego wydarzenia, w który gorliwie wierzyła, tak jak w to, że czaka ją podróż do raju. Ten czyn nadaje Chawie miano pierwszej terrorystki samobójczyni w kraju. Według wspomnień najbliższych jej osób, przed wstąpieniem do organizacji, po śmierci matki, będąc najmłodszą córką, mieszkała tylko z ojcem. Jej starsze siostry opuści dom rodzinny i założyły własne rodziny. Była kobietą osamotnioną, co mogło ułatwić zwerbowanie jej w szeregi organizacji, a następnie wykorzystaniu jako żywej bomby4.
Badania dotychczasowych ataków samobójczych, dowodzą, że podejmują się ich zazwyczaj osoby, między 16-28 rokiem życia. Wykształcone, wywodzące się z klasy średniej. Byłe studentki, młode kobiety, które kiedyś ubierały się modnie na styl zachodni. Po wstąpieniu do organizacji zmieniają strój na długie czarne suknie, noszą chusty. Stają się bardziej religijne. Zwerbowane nie mają już drogi powrotnej. Zostają odizolowane od swojej rodziny i krewnych. Zdarza się, że młode kobiety spełniające wymagania zostają porwane z domu rodzinnego, przewiezione do domów w których zamieszkują wraz z innymi kobietami, opiekunami i nowymi mentorami. Inne są szkolone w islamskich ośrodkach na terenie Czeczenii, Inguszetii i Baku, gdzie przechodzą wstępny etap indoktrynacji, zaszczepiający fundamentalizm i radykalizm religijny. Grupy terrorystyczne, których zostają członkiniami, mają za zadanie potrzymanie i krzewienie nienawiści oraz nawoływanie do przemocy wobec przeciwnika. Podsycanie martyrologii, która swój początek miał zazwyczaj w środowisku rodzinny wahabickiej przyszłej terrorystki to kolejne zadanie. Takie ukierunkowanie ułatwia zadanie rebeliantom. Dodatkowo, ślub z dżihadystą związuje nierozerwalnie kobietę z organizacją, która całkowicie podporządkowuje się mężowi. Podczas szkoleń decydująca jest jednak rola jednostki. Odpowiednia selekcja kandydatów i przygotowanie ich do misji samobójczej ma wyeliminować ryzyko niepowodzenia. Podstawowe kryteria to, umiejętność dochowania tajemnicy, samodzielnego działania i szybkość podejmowania precyzyjnych decyzji. Proces przygotowań, który trwa około pół roku, skupia się na politycznym i religijnym propagowaniu odpowiednich treści i zachowań. Podsycanie chęci poniesienia śmierci w imię lepszego, pośmiertnego życia, oraz pogłębianie wiary poprzez modlitwę, czytanie Koranu, muzykę religijną i literaturę propagującą dżihad. Wpajany nowej terrorystce aspekt religijny wieńczy dzieło męczeńskiej śmierci w imię Allacha. Opiekunowie stale przypominają kobietom krzywdę, która spotkała ich i ich bliskich, pobudzając negatywne emocje. To ciągłe życie z bólem, który staje się nie do zniesienia, wówczas śmierć jest jedynym wybawieniem. Motywacją jest także święta wojna, wizja wspaniałego raju oraz możliwość zmazania wszelkich win. Zamachowców szkoli się również z zakresu działań praktycznych – jak zachować się w momencie ataku, czego sie wystrzegać, czego unikać. Kandydat w czasie szkolenia musi wykazać odwagę, potwierdzić wiarę, oraz dochować tajemnicy. Musi być gotów do poniesienia męczeńskiej śmierci. Organizacja zapewnia fundusze, planując ostateczny przebieg akcji, wyznacza cel. Może nim być konkretna osoba, urzędnik, mogą to być Rosyjscy żołnierze, ludzie w metrze, w samolocie, w szkole, na koncercie, w teatrze, itd. Sam zamach ma z reguły taki sam schemat – w dniu zamachu, samobójczyni-terrorystka jest wieziona na miejsce lub też sama się tam udaje, opasana tzw. „pasem szahidki”, zawierającym materiał wybuchowy, który najczęściej jest detonowany poprzez sygnał radiowy przez tzw. przewodnika, który koordynuje z oddali całą akcję5.
Szesnastoletnia Zarema Inarajewa, jako niedoszła samobójczyni-terrorystka jest żywym przykładem, że nie zawsze się udaje. Jej przypadek pokazuje jak ważne jest dobieranie i selekcja, wśród świadomych lub też nie świadomych, jak się wydaje w przypadku Zaremy, samobójców. Uprowadzona przez bojowników na kilka miesięcy przed zamachem, według jej zeznań, miała nieświadomie stać się żywą bombą. Jej zadaniem było dostarczenie teczki z materiałem wybuchowym, do gmachu posterunku milicji. W czasie zamachu towarzyszący kobiecie mężczyźni nakręcili film, w którym Zarema modli się tuż przed zamachem. To oni uruchomili detonator. W porzuconej przez nią teczce ładunek zdetonował się jednak tylko częściowo, co pozwoliło jej przeżyć. Przesłuchiwana zeznała, że nie miała świadomości co znajduje się w teczce i jakie na prawdę wyznaczono jej zadanie. Miała być jedynie marionetką. Potępiona przez rodzinę, którą okryła hańbą, skazała siebie na życie w ciągłym strachu przed jego utratą z rąk bojowników. Kobieta utrzymuje, że byłą stale faszerowana narkotykami, co wprawiało ją w stan otępienia i obojętności6.
Samobójstwo jako czyn samo uśmiercenia, dobrowolnego pozbawienia życia siebie, następuje w kilku etapach: samobójstwa wyobrażonego, upragnionego, usiłowanego i dokonanego. Wydaje się, że grupy terrorystyczne, które werbują zamachowców samobójców pomijają jednak etap samobójstwa usiłowanego, wykorzystując sam czyn jako współczesną metodę działania terrorystycznych organizacji. Werbują coraz to nowych członków ukierunkowując ich na ten właśnie rodzaj samozagłady. W kontekście tego rodzaju samobójstwa trzeba jednak odpowiedzieć na kilka pytania: Czy podjęcie decyzji o samobójstwie jest wynikiem osobistych uwarunkowań osobowości, jeśli tak jest, to jakie one są? Jaki wpływ na zamachowca ma sama organizacja i jaka jest jej rola w tym aby go do tego przygotować? Jaki jest wpływ środowiska, w którym samobójca dorastał i był wychowywany? Postawa środowiska zamachowca wobec tego typu aktów terroryzmu – ich akceptacja czy też nie, a wpływ na jego decyzje?7 Czarne wdowy bez wątpienia są samobójczyniami, które z pomocą organizacji terrorystycznych przechodzą od etapu samobójstwa wyobrażonego, które rodzi się w ich głowach często po traumatycznych przeżyciach, poprzez upragnione, które napędzane zemstą, ma przynieść pożądane ukojenie, aż do dokonanego, aktu ostatecznej samozagłady. Samobójcza śmierć spowodowana brakiem perspektyw na lepsze jutro, dochodzący do tego fanatyzm religijny oraz powszechnie wyznawana chęć walki i zemsty w otoczeniu sprawcy doprowadzą do ostateczności. Sam moment śmierci ma być rodzajem ulgi, wyzwolenia od i tak nie chcianego życia w szarej rzeczywistości biedy i okupacji. Brak perspektyw i widoków na lepsze jutro wzmacnia poczucie misji męczeńskiej. Należy jednak zauważyć, że nie jest to typowy akt samobójczy. Tutaj dochodzi kolejny aspekt terrorystycznej strony takiego samobójstwa. Kobieta, która się wysadza, rani lub zabija innych ludzi wokół siebie. Z takim zamiarem właśnie podejmuje się tego zadania. Jest to tzw. samobójstwo terrorystyczne. Wykorzystując tego typu zamachy, przy udziale „czarnych wdów” organizacje wahabickie działające w Czeczeni chciały wywołać strach w szeregach wroga co miało zwrócić uwagę świata na konflikt i sytuację w kraju. Śmierć Rosjan w kolejnych zamachach, wzbudzała więc celową i zamierzoną panikę. Zmiana polityki Kremla była celem nadrzędnym. Wytwarza się wówczas spodziewany efekt domina, obywatel – władza państwowa. Rosjanie pod naporem aktów terrorystycznych mieli wywrzeć presję na władzach, które ostatecznie miały zgodzić się na ustępstwa polityczne i wycofać wojska z Czeczeni8. Terroryści skupiający się w organizacjach, mając świadomość, swojej słabości względem przeciwnika, zwłaszcza tej militarnej, dlatego też starają się odnaleźć metody działania, które zbudują ich siłę głównie w oczach opinii publicznej, na czym bardzo im zależy. Strach to bez wątpienia najsłabsza ze stron każdego przeciwnika. Powoduje bezbronność. Bez wątpienia samobójstwo terrorystyczne należy do niekonwencjonalnych metod walki, co stawia na równi obu przeciwników. Jako idealny element zastraszenia i zaskoczenia dodatkowo uderza nie stricte w samego przeciwnika ale w całe znienawidzone przy społeczeństwo oraz wszystkie jego segmenty. W zamachach giną bowiem różne grupy społeczne9.
Jedna z Czeczenek przyznaje w wywiadzie, że zemsta leży w naturze narodu Czeczeńskiego. Jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Śmierć za śmierć – to „tradycyjne prawa” Należy pomścić, zamordowanych. Mniej odważnym pozostaje nienawiść, którą pielęgnują w sobie do końca życia, inni biorą do ręki broń. Wśród nich są obrońcy ojczyzny, fanatycy religijni, ale większość nie ma już nic do stracenia, ponieważ najbliższych już stracili. Konflikt rosyjsko-czeczeński cechowało wyjątkowe okrucieństwo, a działania partyzantów napędzały fale zemsty rosyjskich żołnierzy na ludności cywilnej. Egzekucje odwetowe były powszechne po jednej i po drugiej stronie. W kraju w którym, zginać można było za noszenie brody, ciężko żyć. Często nawet kobiety nie uchodziły z życiem. Do walki stanęły więc również i one, a ataki terrorystyczne, w których uczestniczyły były wyrazem ich zemsty. Ukształtowane ciężkimi doświadczeniami, często były świadkami egzekucji i śmierci członków rodziny, mężów i synów. Wraz z nimi utraciły poczucie bezpieczeństwa, na które mogły wcześniej liczyć. Dlatego ich strata była tak bardzo bolesna – kobiety traciły coś bardzo ważnego. Ci, którzy przeżyli wstąpili do partyzantki, decydując się tym samym na porzucenie rodziny. Powojenna Czeczenia zapełniła się samotnymi kobietami10.
Aisa Gusujewa, która w samobójczym akcie zabija komendanta stacjonującego w jej rodzinnych stronach, zabija również jego ochroniarzy. Z relacji jej ojca wynika, że została po niej głowa, palec i ramię, które rodzice dostają w plastikowym worku. Akt opisują jako czyn hańbiący. Zamach poprzedza osobista tragedia Aisy. Na jej oczach zamęczono jej mężą, oskarżonego o współpracę z partyzantami i zamordowanego na polecenie Komendanta Regionu. Tego samego, którego kilka miesięcy później kobieta zabija. Jej traumatyczne przeżycia, oraz wieść o śmierci jej męża skupiają uwagę organizacji terrorystycznej finansowanej przez Szamila Basajewa, przywódcę rebeliantów czeczeńskich. Kierowana chęcią zemsty została zwerbowana i wyszkolona do przeprowadzenia samobójczego zamachu. Pogrążona w rozpaczy, ukształtowana i ukierunkowana przez organizację, nie miała już nic do stracenia. Bliscy wspominają, że w ostatnim czasie wspominała bardzo często o raju. Po raz kolejny aspekt męczeństwa, religijnego fanatyzmu, zostaje sprytnie wykorzystywany przez organizacje, do wzmocnienia poczucia męczeńskiej misji11.
Samobójstwo terrorystyczne jako „praktyczne” działanie, w ostatnich latach zyskuje bardzo dużą popularności i zwolenników, jako skuteczna metoda walki i zastraszenia przeciwnika. Mimo iż dzisiejsze potęgi państwowe maja zaplecze w postaci broni oraz pieniędzy, nie są w stanie zabezpieczyć się całkowicie przed tego typu działaniami. Samobójca, jako żywa bomba jest dla nich niebywałym zagrożeniem. Wymiar najwyższej kary, pozbawienia zamachowca życia, nie ma zastosowania wobec osoby, która dobrowolnie sama skazuje się na śmierć, w imię męczeństwa i życia wiecznego. Eliminuje w ten sposób wszelkie działania antyterrorystyczne. Likwidacja następuje do tego stopnia, że często nie można nawet ustalić do jakiej dokładnie organizacji terrorystycznej należał samobójca. Ostateczny cel zostaje osiągnięty – wzbudzenie strachu w atakowanym społeczeństwie. Medialny rozgłos potęguje to uczucie12. To w kontekście pojęcia samobójstwa jednak jeśli rozszerzyć pojęcie do samobójstwa terrorystycznego to niesie ono dodatkowe korzyści. Zamachowiec może swoje działania precyzyjnie wymierzyć w konkretny cel, a stając się samoistnym epicentrum może spowodować pożądany wymiar szkód, czyli zabić jak największą liczbę osób. Takie działanie wzmacnia poczucie strachu w atakowanym społeczeństwie. Powoduje panikę. Przy tym nie trzeba organizować jego odwrotu, ochrony. Zamachowiec nie pozostawia więc żadnych śladów, w skali – jeśli zamach przebiega pomyślnie – stuprocentowego powodzenia. Nagłaśnianie tego rodzaju zamachów, przedstawiany w mediach dramat, pozostają na długo w ludzkich umysłach, co wzmacnia efekt dramatyzmu i przerażenia. Cel zostaje osiągnięty, kosztem życia samobójcy, kamikadze, przy minimalnym nakładzie własnym organizacji, która ogranicza się do wyselekcjonowania i przeszkolenia odpowiednich na to stanowisko osób, zaplanowania i sfinansowania zamachu13.
Zamach, który miał mieć największy oddźwięk medialny, skupić oczy całego świata oraz największą ilość czarnych wdów, to zamach na teatr w Dubrowce, który miał miejsce podczas spektaklu Nord-Ost14. Nie wszystkie z tych kobiet były jednak wdowami, jak się potocznie przyjęło, określając tym mianem czeczeńskie bojowniczki. Raima Kurbanowa była aktywistką, walczyła o zakończenie działań wojennych. Uczestniczyła w demonstracjach. Krótko przed zamachem w Dubrowce wyszła za mąż za jednego z mężczyzn należących do wspólnoty wahabickiej, który uczynił jej tym samym „zaszczyt” biorąc za żonę, kobietę, którą poprzedni mąż oddalił z powodu bezpłodności. Jej rodzina, okryta hańbą, utrzymywała, że nie mogła ona znać szczegółów samej akcji. Wspominają jednak, że dwa miesiące przed atakiem, zwróciła wszystkie ślubne prezenty, co w czeczeńskiej kulturze czyni człowiek, który wie, że nie zostało mu już zbyt wiele czasu15. W akcji obok Raimy brały udział również dwie siostry, Koku i Aiman Chadżijewe. Organizacja pozwoliła im poczuć się prawdziwymi kobietami. Prawie trzydziestoletnie samotne kobiety, bez perspektyw na przyszłość. Obie chore – jedna z nich na gruźlicę druga zmagająca się z problemami neurologicznymi. Idealne kandydatki na terrorystki kamikadze. Obie wychodzą za maż za członków dżamaatu, co zwiększa ich poczucie własnej wartości. W momencie ataku na teatr obie były w ciąży. Mimo to podjęły decyzje o uczestnictwie w zamachu. Kierowały nimi jednak odmienne cele. Jedną z nich przekonał pieniądze, które miała otrzymać za uczestnictwo w pomyślnie zakończonej akcji. Drugą kierował fanatyzm, chciała zostać kimś16. Historia kolejnej „bohaterki” tamtych wydarzeń rzuca nieco inne światło. Sura Bizjewa, kolejna młoda dziewczyna, żyjąca w okupowanym kraju. Niepewna sytuacja, nędza i brak perspektyw na zmianę. Wychowywana w rodzinie gdzie przy życiu zostały tylko kobiety, bez ojca, opiekuna i obrońcy. Idealna kandydatka wahabickiej społeczności, do której ostatecznie zostaje wciągnięta. Z opowiadań osób, które ją znały wynika, że była osoba bardzo skrytą i religijną. Do autobusu, którym miała dojechać do Moskwy aby z innymi kobietami, wypełnić powierzone im zadanie, wsiada z biletem powrotnym w kieszeni. Pod czarną szatą, miała typowy zachodni strój, co może sugerować, że miała jednak nadzieję wrócić do domu niepostrzeżenie wtapiając sie w tłum. Ani ona ani żadna z tamtejszych kobiet juz nigdy nie wróciła do domu. Wszystkie zostały „zagazowane” podczas działań wyzwoleńczych służb rosyjskich17.
Zamach na teatr ukazuje cały przekrój kobiet samobójczyń. Od kobiet młodych, poprze chore, matki, wdowy, żony. Każda z nich była prawdopodobnie żoną członka grupy wahabickiej, która zorganizowała zamach w Moskwie. Były tutaj kobiety, które skończyły studia. były bojowniczki o pokój. Były takie które straciły wszystko. Ich uczestnictwo i śmierć w akcji na Dubrowce okrył ich rodziny hańbą, jednocześnie przynosząc większości z nich korzyści finansowe i majątkowe, jako zadość uczynienie za śmierć najbliższych w słusznej akcji czeczeńskich bojowników, którzy po raz kolejny, tym razem na szerszą skalę chcieli zmusić Kreml do ustępstw. Można przypuszczać, że większość z nich zrobiła to prawdopodobnie świadomie znając szczegóły akcji. Współczynnik ekonomiczny, który w warunkach biedy jaka dotknęła Czeczenię po zakończeniu i w trakcie wojen jest jednym z czynników determinujący zachowania samobójcze. Jest to bardzo rzadko spotykany motyw wśród samobójczych ataków. W tym jednak przypadku, czeczeńskich czarnych wdów bardzo istotny18.
Zamachowcem kieruje nie tylko organizacja ale splot wielu czynników, takich jak religia, osobiste doznania, ukształtowanie psychiki, uwarunkowania ekonomiczne i socjalne w jakich żyje. W przypadku czarnych wdów można za badaczami przedmiotu, uznać również konieczność obrony tradycyjnych wartości oraz odzyskania godności. Czeczeni są bowiem narodem bardzo dumnym. Czas wojny i okupacji odcisnął niezatarte piętno, a zachowanie okupanta rosyjskiego nierzadko wynikające również z różnic kulturowych i religijnych, było dla nich upokarzające i poniżające. Do tego dochodzi poczucie wstydu, które nawet w tak trudnych powojennych warunkach nie pozwoliło im na żebranie, które Czeczeni stawiają na równi z prostytucją. Nawet tak intymne sytuacje jak poród, odbywający sie w domu przeczył wszelkim kanonom religijnym. Kobieta zamężna w kulturze muzułmańskiej nie może pokazywać się nago swojej matce lub teściowej, które jednak często były jedynymi osobami, które poród mogły przyjąć. Mimo jednak tak ciężkich warunków kobiety rodziły dzieci, wypełniając swój obowiązek. Pozbawione wsparcia samotnie troszczyły się o dom. Mężczyzna pozostający na jej utrzymaniu kobiety to kolejna hańbiąca sytuacja, zarówno dla niego jak i dla niej. Religijne prawa i obyczaje wielokrotnie zostały w tamtym czasie pogwałcone, co wzbudzało dodatkową agresję19.
Biesłana 1 września 2004 r. Wśród terrorystów, którzy zajęli tamtejsza szkołę były czarne wdowy. Uczestnicząc w zamachu, biorąc około półtorej tysiąca zakładników, w tym dzieci, dla których by to pierwszy dzień roku szkolnego, są współwinne śmierci wielu z nich. Szacuje się, że męczeńską śmierć poniosło wówczas około 800 dzieci i dorosłych. Dokładna liczba zakładników i ofiar jest jednak różna w zależności od źródeł. Tamte wydarzenia to najbardziej wstrząsający atak czeczeńskich rebeliantów. Śmierć poniosły bowiem niewinne i bezbronne dzieci, a uczestnictwo w tych wydarzeniach samobójczych terrorystek nie ulega wątpliwości. Te same, matki Czeczenki, które potrafią troszczyć się o swoje potomstwo, chwyciły za broń20.
W oparciu o powyższe rozmyślania, zamachowcy którzy podejmują decyzję o śmierci w skutek zamachu nie mogą być rozpatrywani w kategoriach „zwykłego” samobójstwa. Funkcjonuje to jako samobójstwo terrorystyczne, które ma na celu wyeliminowanie nie tylko samej jednostki ale większej grupy, często niewinnych, przypadkowych osób. Jest to więc zabójstwo z premedytacją. Podejmując ten rodzaj walki, organizacja terrorystyczna skutecznie wykorzystuje zamachowca samobójcę przeciw silniejszemu przeciwnikowi jakimi są, w przypadku Czeczeni, rosyjskie władze. Samobójstwo terrorystyczne w przypadku czarnych wdów jest jednak składową wielu czynników i osób. Począwszy od kobiet, zamachowców powiązanych z organizacją terrorystyczną, kierowanych często osobistymi tragediami, doświadczeniami, a nie rzadko również zaszczepionym w nich celowo fanatyzmem religijnym, poprzez ich niewinne ofiary, a skończywszy na politycznym przeciwniku, który cierpi najmniej, kosztem poddanego mu społeczeństwa. Śmierć zamachowca wydaje się więc tylko ubocznym skutkiem bardziej złożonego mechanizmu politycznego, w którym każda ze stron stara się uzyskać swoje cele, kosztem samobójcy i niewinnych cywili21. Kobiety mimo swojej heroiczności, nie zostaną nigdy wobec kultury muzułmańskiej „docenione”. To mężczyźni będą bohaterami tej wojny, ci, którzy walczą w partyzantce i Ci, którzy robią strajki głodowe tak aby zwrócić oczy świata na konflikty w Czeczeni. Tutaj znów podziw miesza się z pogardą22.
Przypisy
1. J. Jusik, Narzeczone Allacha. Terrorystki samobójczynie z Czeczenii, Chorzów 2005, s. 125-126; M. Kuć, Samobójstwo terrorystyczne, [w:] „Przegląd Naukowo-Metodyczny”. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr. 2, red. J. Farysej, Poznań 2013, s.34; P. Procházková, Ani życie, ani wojna. Czeczenia oczami kobiet, Warszawa 2005, s.15, 119-120; http://www.newsweek.pl/swiat/kobiety-al-kaidy,15660,1,1.html; Dla Czeczena najważniejszy jest honor, który wydaje się silniejszy od woli przetrwania. Pewne czynności uwłaczają ich godności, nawet w tak trudnych warunkach wojennych, nadal pozostają wierni tradycji. Kobiety w Czeczeni z natury uznawane za słabe, wymagające opieki istoty, mimo tego mitu w warunkach wojennych radzą sobie lepiej niż mężczyźni; Wahabizm to Czeczeńska odmiana radykalnego islamu.
2. P. Procházková, Ani życie, ani wojna…, Warszawa 2005, s.13-32, 44-48.
3. Ibidem, s.80-85, 101, 142-148; Czeczeni, Ingusze, Awarowie, Kumycy.
4. J. Jusik, Narzeczone Allacha…, Chorzów 2005, s.11, 14-22; Wspomnianej jest tutaj także, że kobieta była odurzana narkotykami, to jednak tylko przypuszczenia i domysły jej najbliższych.
5. J. Jusik, Narzeczone Allacha…, Chorzów 2005, s.34, 53-55, 125-131, 139-143, 152-153; M. Kuć, Samobójstwo terrorystyczne…, Poznań 2013, s.33-35.
6. J. Jusik, Narzeczone Allacha…, Chorzów 2005, s.28-34, 137-138; Fakt iż zamachowcy działają pod wpływem narkotyków i środków psychotropowych pozostaje sporny. Mogą one wspomagać pewne działania, dodawać odwagi, lub wprowadzać w stan otępienia albo pobudzenia. Czy aby na pewno są w rozpatrywanych przypadkach „czarnych wdów” czynnikiem decydującym, który popychającym je do samobójstwa?
7. M. Kuć, Samobójstwo terrorystyczne…, Poznań 2013, s.29- 30; Państwa, którym nie obca jest walka narodowowyzwoleńcza z pewnością będą bardziej otwarte na akty terrorystyczne niż inne.
8. Ibidem, s.29-42.
9. Ibidem, s.38-39; Jest to tzw. wojna asymetryczna, silniejszy przeciwnik mimo swojej siły militarnej jest jednak słabszy wobec swojego rywala, który ostatecznie też jest słabszy, stwarzając jedynie iluzje mocy.
10. J. Jusik, Narzeczone Allacha…, Chorzów 2005, s.135; P. Procházková, Ani życie, ani wojna…, Warszawa 2005, s. 37-38, 51, 55- 59, 64-69.
11. J. Jusik, Narzeczone Allacha…, Chorzów 2005, s.22-28, 145.
12. J. Jusik, Narzeczone Allacha…, Chorzów 2005, s.166-167; M. Kuć, Samobójstwo terrorystyczne…, Poznań 2013, s.31-32, 36-37; Uzasadnienie, że zamachowcem jest osoba chora psychicznie, będąca dodatkowo pod wpływem środków odurzających lub alkoholu często ma na celu uspokojenie opinii publicznej, która oczekuje racjonalnego wyjaśnienia tego typu działań. W kilku przypadkach ta teoria może mieć zastosowanie, często jest to jednak uzasadnienie stworzone i rozpowszechnione na potrzeby chwili.
13. M. Kuć, Samobójstwo terrorystyczne…, Poznań 2013, s.37-38
14. Ibidem, s.40
15. Ibidem, s.40-42
16. Ibidem, s.43-50
17. Ibidem, s.67-72
18. J. Jusik, Narzeczone Allacha…, Chorzów 2005, s.58-61, 127; M. Kuć, Samobójstwo terrorystyczne…, Poznań 2013, s.40,42
19. M. Kuć, Samobójstwo terrorystyczne…, Poznań 2013, s.41; P. Procházková, Ani życie, ani wojna…, Warszawa 2005, s.30, 105, 124-128.
20. J. Jusik, Narzeczone Allacha…, Chorzów 2005, s.161-162
21. M. Kuć, Samobójstwo terrorystyczne…, Poznań 2013, s. 43
22. P. Procházková, Ani życie, ani wojna…, Warszawa 2005, s.121
Bibliografia:
1. Julia Jusik, Narzeczone Allacha. Terrorystki samobójczynie z Czeczenii, Chorzów 2005.
2. Małgorzata Kuć, Samobójstwo terrorystyczne”, str.27-45, [w:] „Przegląd Naukowo-Metodyczny”. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 2, red. Joanna Farysej, Poznań 2013.
3. Oficjalna strona tygodnika „Newsweek” http://www.newsweek.pl/swiat/kobiety-al-kaidy,15660,1,1.html
4. Petra Procházková, Ani życie, ani wojna. Czeczenia oczami kobiet, Warszawa 2005.