Źródła terroryzmu na Bliskim Wschodzie (casus izraelsko-palestyński) – abstrakt

Dodane przez admin dnia 12/27/2005 w kategorii Konflikt na Bliskim Wschodzie | komentarze

Terroryzm czyli zjawisko bezpośrednio związane z przemocą, strachem i politycznym charakterem i świadomością działania jest bardzo trudne do zdefiniowania ze względu na jego złożoność i dynamikę. Samo pojęcie jest kontrowersyjne, trudno jest odróżnić od tzw. „ normalnej” wojny czy partyzantki. Można tutaj przytoczyć jedną z definicji, iż terroryzm stanowi pewna metodę walki zbrojnej stosowana w asymetrycznym konflikcie zbrojnym, która zakłada intencjonalne użycie przemocy lub groźbę jej użycia przeciwko niewalczącym jednostkom lub grupom, aby poprzez psychologiczne zastraszenie szerokiej publiczności i rządu osiągnąć cele polityczne.

Terroryzm w obecnym czasie stał się już zjawiskiem globalnym; nie ma określonych miejsc o zagrożeniu terrorystycznym, które można było wskazać jeszcze np. kilkanaście lat temu. Bliski Wschód akurat w ramach tego zjawiska od wielu dziesięcioleci stanowił region o wyjątkowym zagrożeniu działalnością terrorystyczną – zarówno ze strony ludności żydowskiej, jak i arabskiej.

Jakie są źródła terroryzmu na Bliskim Wschodzie?

Trudno odpowiedzieć na to pytanie nie biorąc pod uwagę kompleksowego ujęcia zakresu występowania tego zjawiska w tym regionie od co najmniej lat 30-tych XX wieku. Wtedy to uaktywniły się działania terrorystyczne na Bliskim Wschodzie.

Ujmując to zjawisko w szerokim okresie czasu czyli jeszcze od momentu zanim powstało państwo Izrael aż po czasy obecne można dokonać wyróżnienia wielu czynników determinujących pojawienie się działalności terrorystycznej. Przed II wojną światową w Palestynie która była mandatem brytyjskim zaczęły już funkcjonować żydowskie ugrupowania terrorystyczne np. Ecel (Irgun Cwai Leumi) , które dokonywały zamachów na ludność arabską, jak i instytucje mandatariusza brytyjskiego. Podobnie jak tuż po II wojnie światowej, kiedy uaktywnił się z nową siłą terror żydowski wobec Brytyjczyków w postaci działania m.in. ugrupowania Lehi (zwana Grupą Sterna) i Hagany jeszcze przez powstaniem państwa Izrael. W latach 60 i 70 XX wieku nasilił się terroryzm palestyński w postaci ugrupowań Fatah, Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny, Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny – Dowództwa Generalnego, Palestyńskiego Frontu Wyzwolenia czy Czarnego Września. Dopiero w latach 80-tych powstały ugrupowania które odgrywają aż do dnia dzisiejszego nadrzędna rolę na Bliskim Wschodzie w działalności terrorystycznej: Hamas, Islamski Dżihad w Palestynie, a obecnie najgłośniej jest o transnarodowej al-Ka’idzie, która w swoim działaniu ogarnia nie tylko Bliski Wschód ale cały świat.

Zaczynając od przestawienia tych źródeł należy na wstępie zaznaczyć, iż terroryzm jest w literaturze oceniany jako tzw. „broń słabych” czyli tych którzy nie zdecydują się na otwarta walkę wobec przeciwnika. Skąd się bierze to zjawisko w tym regionie i jakie jest tego podłoże ? Terroryzm pojawia się w momencie kiedy dana grupa osób czy nawet jedna osoba nie widzą możliwości realizacji swoich celów na jakiejkolwiek płaszczyźnie nie wymagającej zastosowania przemocy. Dla nich stosowanie przemocy jest jedyną metoda osiągnięcia swoich zamierzeń. Tak było w przypadku ugrupowań Ecel i Lehi, które podbudowane ideologicznie skrajnie prawicową myślą nie akceptowały rozwoju wydarzeń w mandacie brytyjskim i działały na przekór innym umiarkowanym ugrupowaniom syjonistycznym, podobnie jak np. Hamas w latach 90 i obecnie który realizował swoje cele uderzając w politykę Organizacji Wyzwolenia Palestyny i proces pokojowy.

Źródła działalności terrorystycznej można ująć w kilku kategoriach:

1. działanie terrorystyczne są wpisane w założenia ideologiczne (np. Hamas czy który mówił o wymazaniu Izraela z mapy Bliskiego Wschodu używając tez określenia struktura syjonistyczna, a także Ecel żydowski który nie uznawał kompromisu z administracja brytyjską i Arabami). Wiadomo, że takie założenia implikują działania zbrojne tych ugrupowań co ma miejsce również obecnie bowiem nie można realizować takiego postulatu nie sięgając po argument przemocy. Element ideologiczny jest bezpośrednio związany z religią, zwłaszcza w odniesieniu do islamskich ugrupowań terrorystycznych, które posługują się islamem jako etykietą, realizując przy tym swoje cele polityczne.
2. działania terrorystyczne wymusza sytuacja polityczna i brak możliwości realizacji swoich celów (np. brak możliwości negocjacji przez Fatah we wczesnym okresie jego istnienia z Izraelem),
3. działania terrorystyczne mają swoje podłoże w niezadowalającej sytuacji społecznej, za która według powszechnie przyjętej teorii odpowiedzialna jest strona asymetrycznego konfliktu. Sytuacja ta przejawia się w braku perspektyw dla rzeszy młodego społeczeństwa (jak na przykład na Zachodnim Brzegu Jordanu struktura wieku 0-14 lat 43% całej populacji 15-64 lata – 53 % całej populacji bezrobocie 27, 2% łącznie ze Strefa Gazy, która jest jedną z najbardziej zaludnionym terytorium na świecie: 360 km kw. – 1 mln 370 tys osób).

Opracował: Dr Rafał Ożarowski pracuje w Zakładzie Stosunków Międzynarodowych Instytutu Politologii Uniwersytetu Gdańskiego. W swych badaniach skupia się na organizacji Hezbollah oraz roli ideologii w stosunkach międzynarodowych na Bliskim Wschodzie.

Teskt jest abstraktem wystąpienia, wygłoszonego podczas Dnia Arabskiego w Gdańsku 30 listopada 2005 r. Pełna wersja artykułu, który ma ukazać się w książce pt. „Współczesne problemy świata islamu” pod red. Marka J. Malinowskiego i R. Ożarowskiego dostępna u nas na stronie.