Źródła terroryzmu na Bliskim Wschodzie (casus konfliktu izraelsko-palestyńskiego) – artykuł

Dodane przez admin dnia 03/27/2006 w kategorii Konflikt na Bliskim Wschodzie | komentarze

Terroryzm czyli zjawisko bezpośrednio związane z przemocą, strachem, politycznym charakterem i świadomością działania jest bardzo trudne do zdefiniowania ze względu na jego złożoność i dynamikę. Samo pojęcie jest kontrowersyjne, trudno jest odróżnić terroryzm od tzw. „normalnej” wojny czy partyzantki. Terminy „bojownicy o wolność”, „separatyści”, „partyzanci” to nie terroryści, lecz dla jednych ośrodków politycznych mogą oni stanowić grupy terrorystyczne, a dla innych nie. Granica działania i stosowania odpowiednich metod jest bardzo elastyczna, często również określana przez pryzmat interesu politycznego.

Według definicji Krzysztofa Karolczaka – „terroryzm to metoda walki politycznej, zmierzająca poprzez zastraszanie do osiągnięcia pożądanego przez stosującego celu”[1] . Bartosz Bolechów wskazał, iż terroryzm jest „zawsze pozaprawną, zorganizowaną metodą działania opartą na politycznie uzasadnianej przemocy”[2] . Jedną z ciekawszych definicji zaproponował Ryszard M. Machnikowski, stanowiącą pewną syntezę określeń już stosowanych, według którego przez terroryzm można rozumieć „metodę walki zbrojnej używaną w asymetrycznym konflikcie zbrojnym, która zakłada intencjonalne użycie przemocy (lub groźbę jej użycia) przeciwko niewalczącym[3] jednostkom lub grupom, aby poprzez psychologiczne zastraszenie szerokiej publiczności i rządu osiągnąć zakładane cele polityczne”[4] .

Terroryzm w obecnym czasie stał się już zjawiskiem globalnym. Nie sposób wskazać na kuli ziemskiej miejsc o typowym zagrożeniu terrorystycznym, uznając pozostałą część za „wolną” od działań terrorystycznych. Było to z pewnością możliwe jeszcze np. kilkanaście lat temu. Obecnie po spektakularnych zamachach na World Trade Center w 2001 roku, na Bali w 2002 roku, czy w Madrycie w 2004 roku każde miejsce na świecie może być objęte zagrożeniem terrorystycznym.

*

Bliski Wschód jest regionem, w którym od kilku dziesięcioleci permanentnie występują zjawiska działań terrorystycznych – zarówno ze strony ludności żydowskiej, arabskiej, czy kurdyjskiej i irańskiej. Chociaż ujmując to w kategorii stricte historycznej, doszukując się pierwotnych zjawisk o charakterze terrorystycznym można odnieść się tutaj nawet do żydowskiego ugrupowania religijno-politycznego Zelotów, działających w I wieku i szyickiej sekty Assasynów, której działalność przypadała na XI wiek. K. Karolczak uznał sektę Assasynów za „prekursorów terrorystycznego ugrupowania najemników”[5] . Jednak jak zauważył Fred Halliday „pierwszymi terrorystami w polityce współczesnej nie byli bynajmniej mieszkańcy Bliskiego Wschodu, lecz rosyjscy anarchiści, irlandzcy republikanie, nacjonaliści armeńscy i bengalscy, po nich zaś żydowscy syjoniści, Grecy cypryjscy i inni w okresie po II wojnie światowej”[6] .

Zawężając problemowo obszar regionu Bliskiego Wschodu (który nawet w ujęciu politycznym może rozciągać się od zachodniego wybrzeża muzułmańskiej Afryki po środkowo-azjatyckie republiki muzułmańskie, powstałe po rozpadzie ZSRR)[7] do wyłącznie casusu izraelsko (żydowsko)-palestyńskiego (czyli do terytorium Palestyny z okresu kiedy była ona mandatem brytyjskim z ramienia Ligi Narodów – LN) należy zaznaczyć, iż terroryzm pojawił się na tym terytorium jeszcze przed II wojną światową.

Już w 1931 roku z Hagany[8] (żydowska tajna organizacja sformowana w celu obrony powstających osiedli żydowskich przed atakami Arabów) wyodrębniła się Narodowa Organizacja Zbrojna (Irgun Cwai Leumi – cyt. dalej Ecel), która pod wpływem skrajnego syjonisty Władimira Zeewa Żabotyńskiego zaczęła stosować przemoc aby zademonstrować swój sprzeciw wobec zbyt kompromisowej, według Żabotyńskiego, polityce Światowej Organizacji Syjonistycznej w odniesieniu do sprawy narodu żydowskiego, a także wobec obecności Arabów i Brytyjczyków w Palestynie. Jednym z bardziej znanych ataków terrorystycznych przed II wojną światową był zamach na arabski autobus przeprowadzony przez posiadającego polskie obywatelstwo, członka Ecel, Szlomo ben Josefa (Szalom Tabacznik), który za ten czyn został przez władze brytyjskie skazany na śmierć przez powieszenie[9] . Po tym wydarzeniu Ecel w swoim działaniu zwrócił się przeciwko brytyjskiemu mandatariuszowi. W okresie II wojny światowej, kiedy na czele ugrupowania stanął Menachem Begin ataki na instytucje brytyjskie w Palestynie uległy osłabieniu. Ecel wznowił działalność terrorystyczną już po zakończeniu II wojny światowej i 22 lipca 1946 roku przeprowadził atak na Hotel „Król Dawid”, w którym zginęło 91 osób w większości Brytyjczyków.

Jednak w 1940 roku z organizacji Ecel wyodrębniło się ugrupowanie „Bojownicy o Wolność Izraela” (Lohamei Herut Israel – cyt. dalej Lehi) zwane także „Grupą Sterna”, „Gangiem Sterna” lub „Bandą Sterna” od nazwiska przywódcy organizacji Avrahama „Jaira” Sterna. Ugrupowanie było ideologicznie silnie antybrytyjskie a sam Stern próbował nawet nawiązać kontakty z przywódcami III Rzeszy Niemieckiej[10] .
W latach 60-tych i 70-tych. XX wieku nasilił się terroryzm palestyński, który był odpowiedzią na powstanie Izraela i porażki poniesione przez państwa arabskie podczas wojen z 1948 i 1967 roku. W 1959 roku z inicjatywy m.in. Jasira Arafata powstał Fatah (al-Fatah), (Harakat at-Tahrir al-Watani al-Filastinijj) który w 1964 roku stał się trzonem założonej Organizacji Wyzwolenia Palestyny (Munazzamat at-Tahrir al-Filistinijja – OWP). Fatah początkowo działał jako ugrupowanie partyzanckie, lecz potem zaczął stosować metody terrorystyczne. Z czasem powstały inne organizacje palestyńskie stosujące terroryzm m.in.: Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny (LFWP) założony przez George’a Habasha (Al-Hakim) w 1967 roku[11] ; Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny – Dowództwo Generalne (LFWP-DG), który wyodrębnił się z LFWP w 1968 roku z inicjatywy Ahmeda Dżibrila[12] ; Fatah – Rada Rewolucyjna (znana jako Organizacja Abu Nidala), która wyodrębniła się z Fatahu w 1974 roku[13] Palestyński Front Wyzwolenia (PFW) , który pierwotnie powstał w 1959 roku i został ponownie powołany do życia w 1976 roku, aby w 1982 roku na siedem lat rozbić się na trzy frakcje w tym jedną kierowaną przez Abu Abbasa (Muhammad Zaidan)[13] .

Na przełomie lat 70-tych i 80-tych XX wieku zaczęły powstawać palestyńskie organizacje terrorystyczne, których podstawą ideologiczną był islamski fundamentalizm: Palestyński Islamski Dżihad (Harakat al-Dżihad al-Islami al-Filastini – PID)[14] , powstały w końcu lat 70-tych w Strefie Gazy; Hamas, który powstał w czasie I intifady palestyńskiej. W latach 90-tych na dużą skalę na okupowanych terytoriach palestyńskich działalność terrorystyczną zaczął także rozwijać, mający siedzibę w Libanie Hezbollah[15] .

* *

Terroryzm jest w literaturze oceniany jako tzw. „broń słabych” czyli tych którzy nie decydują się na otwarta walkę wobec przeciwnika. Terroryzm pojawia się w momencie kiedy dana organizacja, grupa osób czy nawet jedna osoba nie widzą możliwości realizacji swoich celów na jakiejkolwiek płaszczyźnie nie wymagającej zastosowania przemocy. Dla nich stosowanie przemocy jest jedyną metodą osiągnięcia swoich zamierzeń. W odniesieniu do relacji żydowsko-palestyńskich, tak było w przypadku ugrupowań – Ecel i Lehi, które podbudowane ideologicznie skrajnie prawicową myślą nie akceptowały rozwoju wydarzeń w mandacie brytyjskim i działały na przekór innym umiarkowanym ugrupowaniom syjonistycznym; podobnie jak np. Hamas w latach 90-tych XX wieku i obecnie, który realizuje swoje cele uderzając w politykę OWP i proces pokojowy.

Brak możliwości kompromisu, który nie do końca wynika z biernej postawy strony asymetrycznego konfliktu, bowiem może również wynikać z ideologicznej postawy danej organizacji, która nie uznaje tej strony i nie będzie w żaden sposób brać pod uwagę stosowania innych środków niż przemoc – jak np. Hamas, który nie uznaje Izraela (aczkolwiek w obecnej chwili zaistniała możliwość zmiany tego stanu rzeczy, bowiem Hamas wygrał wybory parlamentarne w Autonomii Palestyńskiej 25 stycznia 2006 roku i jeśli dokona rozbrojenia wówczas Izrael byłby gotowy podjąć z nim rozmowy).

Jakie są źródła działalności terrorystycznej na Bliskim Wschodzie w zawężeniu do kwestii żydowsko-palestyńskiej?

Źródła te można ująć na kilku płaszczyznach:

1) Działania terrorystyczne są wpisane w założenia ideologiczne.

Jeśli mamy do czynienia z organizacją (np. Hamas), która w swoje założenia programowe ma wpisane zniszczenie Izraela to wiadomo, że takie założenia implikują działania zbrojne tego typu ugrupowań, bowiem nie można realizować takiego postulatu nie sięgając po argument przemocy. Karta Hamasu zawiera bardzo ekspresyjny antysyjonizm m.in. we wstępie: „Nasza walka z Żydami jest długa i niebezpieczna, wymaga poświęcenia nas wszystkich. Jeden etap musi być zastępowany kolejnym, jeden batalion musi być wspierany przez następny batalion arabskiego i islamskiego świata dopóki wróg nie zniknie a zwycięstwo Allaha nie będzie pewne” [16] . Podobnie art.28, w który jest zapisane iż: „Syjonistyczna inwazja zieje nienawiścią. Bez wahania w nikczemny i odrażający sposób zajmą oni (syjoniści – przyp. R.O.) każdą drogę i miejscowość aby zrealizować swoje żądze (…) Ich celem jest rozbić społeczeństwa, zniszczyć wartości, pogwałcić sumienia, pokonać prawość i zgładzić islam. Prowadzą handel alkoholem i narkotykami wszelkimi sposobami, w celu uzyskania kontroli i ekspansji. Państwa arabskie otaczające Izrael są zobligowane do otwarcia swoich granic przed mudżahedinami, synami Arabów i muzułmanów, aby umożliwić im wypełnienie ich zadań i przyłączyć się tym samym do ich wysiłków i ich braci, muzułmańskich braci w Palestynie”. Dalej w art. 32: „Islamski Ruch Oporu (Hamas) wzywa Arabów i wszystkich muzułmanów do niekończących się wysiłków, zmierzających do zapobieżenia urzeczywistnieniu się okropnego scenariusza i uświadomieniu społeczeństwu niebezpieczeństwa, jakie niesie za sobą zaniechanie walki z syjonizmem . Dzisiaj Palestyna, a jutro będzie inny kraj lub inne kraje. Syjoniści nie znają granic i po Palestynie będą rozszerzać swoje wpływy od Nilu aż po Eufrat”[17] .

Karta Hamasu demonizuje Izrael w takim stopniu, iż przyczynia się do pełnego utrwalenia stanowiska iż kompromis w sprawie palestyńsko-żydowskiej jest niemożliwy. Nawet po zwycięstwie w wyborach parlamentarnych w styczniu 2006 roku Hamas nie zmienił swojego stanowiska w sprawie uznania Izraela, kiedy jeden z pzrywódców ugrupowania Chalid Meszal oświadczył, że „Nigdy nie uznamy [Hamas – przyp. R.O.] istnienia syjonistycznego państwa, które zostało ustanowione na naszej [palestyńskiej – przyp. R.O.] ziemi”[18] . Istotny jest przy tym fakt, iż Hamas nie chce uznać praw Izraela do istnienia na Bliskim Wschodzie, ale rozważa z nim negocjacje zwłaszcza w sprawie zawarcia długoterminowego rozejmu[19] . Podobną retorykę jak Hamas stosował w tej kwestii szejk Assad Tamimi lider frakcji PID, który w broszurze własnego autorstwa pt. „Wymazanie Izraela – koraniczny imperatyw” napisał: „Żydzi muszą wrócić do krajów, z których przybyli. Nigdy nie zgodzimy się na żydowskie państwo na naszej ziemi, choćby była to tylko jedna wioska”[20] .

Analogicznie do Hamasu i frakcji PID, świeckie nacjonalistyczne ugrupowania palestyńskie też miały w swoim programie zapisy dotyczące nieuznawania Izraela. Fundamentalnym elementem ideologicznym LFWP-DG jest panarabizm połączony z totalnym odrzuceniem jakichkolwiek praw Izraela do istnienia i uznaniem walki zbrojnej za jedyną metodę obrony sprawy palestyńskiej[21] . Dżibril jeszcze w pierwszym okresie działania LFWP-DG, będąc świadomym ograniczonych możliwości militarnych Palestyńczyków, uważał że zbrojna walka Palestyńczyków z Izraelem powinna być wspierana przez państwa arabskie. Wyzwolenie Palestyny powinno też stanowić kluczowy element, wokół którego należałoby zrealizować hasło jedności arabskiej. Realizacja tego elementu byłaby zakończona w momencie eliminacji istnienia Izraela i ustanowienia Palestyny od Jordanu do wybrzeża Morza Śródziemnego[22] . Stanowi to dowód na bezkompromisowość tych palestyńskich organizacji i odgórnie założony sposób realizacji swoich celów.

W Izraelu współcześnie również nie brakuje organizacji i ruchów o charakterze fundamentalistycznym, które podobnie jak ich arabscy odpowiednicy nie znajdują miejsca na kompromis. Klasycznym przykładem jest tutaj partia Kach, założona w 1973 roku przez rabina Meira Kachanego. Skrajnie prawicowa retoryka rabina doprowadziła do delegalizacji Kachu w 1988 roku, która obecnie działa w podziemiu[23] . Meir Kachane domagał się wydalenia wszystkich Arabów z Izraela i głosił m.in. że Żydzi są zobowiązani zwalczać nie-Żydów, a także wszystkich Żydów sprzeciwiających się jego ideologii[24] . Nawet po delegalizacji i śmierci rabina Kachanego w 1990 roku, partia Kach głównie za sprawą syna rabina Benjamina Zeva i stworzonego przez niego odgałęzienia Kachu pod nazwą Kachane Chai emanowała skrajnie arabską retoryką i w konsekwencji została uznana przez izraelski rząd i Departmanet Stanu USA za organizacje terrorystyczną[25] .

Element ideologiczny jest bezpośrednio związany z religią, zwłaszcza w odniesieniu do islamskich ugrupowań terrorystycznych, które posługują się islamem jako etykietą, realizując przy tym swoje cele polityczne. Fundamentalistyczne ugrupowania islamskie nie uznają kompromisu, bowiem postrzegają rzeczywistość w sposób manichejski, rozróżniając jedynie dwa zwalczające się i przeciwstawne wobec siebie pierwiastki. W ich przypadku będą to dar al-islam i dar al-harb czyli dualistyczny podział na dom islamu – tereny podlegające władzy muzułmańskiej i dom wojny – tereny, które nie znajdują się pod panowaniem władców muzułmańskich. W swojej ideologii np. Hezbollah rzeczywistość postrzega jako świat dzielący się na uciskających (mustakbirun) i uciskanych (mustad’ifin), co implikuje permanentny konflikt pomiędzy „dobrem” a „złem”, „prawdą” i „fałszem”[26] . Według tego dychotomicznego podziału status mustad’ifin mają muzułmanie m.in. na Filipinach, w Czeczenii, Sudanie, czy w Nigerii .

2) Działania terrorystyczne wymusza sytuacja polityczna i brak możliwości realizacji swoich celów (w relacji ugrupowanie – asymetryczny przeciwnik)

Powyższe określenie stanowi niemal trwały element definicji zjawiska terroryzmu, a w tym przypadku nie jest to absolutnie tożsame z kategorią pierwszą, bowiem nie wynika to z ideologicznych założeń ugrupowania, które nie uznaje kompromisowych rozwiązań, których pośrednim elementem byłoby w tym przypadku uznanie Izraela. Istnienie tej płaszczyzny determinuje określona międzynarodowa sytuacja polityczna, której skutkiem jest brak kompromisu zarówno ze strony ugrupowania palestyńskiego (OWP) i asymetrycznej strony konfliktu (Izrael). Jest to zjawisko dynamiczne uwarunkowane ewolucją i zmianami politycznymi.

Faktem jest, iż po powstaniu Fatahu, a potem OWP Jasir Arafat wielokrotnie oświadczał niemożność uznania Izraela. Miało to jednak ścisły związek z polityką państw arabskich i ogólnie istniejącą sytuacją polityczna na Bliskim Wschodzie i na świecie w latach 60, 70, i 80-tych XX wieku. Przykład może tutaj stanowić rezolucja chartumska uchwalona 1 września 1967 roku na konferencji szefów państw arabskich, w której to przyjęto kilka istotnych zasad z punktu widzenia popularnego wówczas arabskiego nacjonalizmu. Uznano, iż okupowane przez Izrael terytoria po wojnie z 1967 roku są ziemią arabską i w tej sytuacji na wszystkich państwach arabskich spoczywa obowiązek jej odzyskania, odrzucono uznanie Izraela i wszelką możliwość prowadzenia z nim rokowań pokojowych[28] .

Tak samo zjawisko to dotyczy polityki prowadzonej wobec Palestyńczyków przez Izrael. Była premier Izraela w latach 1969-1974 Golda Meir mówiła, że „Nie było nigdy takich rzeczy (things) jak Palestyńczycy … Oni nie istnieli”[29] . Tezę tę kilkadziesiąt lat później potwierdzał w swojej książce „Nowy Bliski Wschód” – Shimon Peres uzasadniając to tym , iż termin Palestine w języku angielskim, czy Filastin w języku arabskim oznacza wyłącznie miejsce, a nie ludzi. W związku z tym państwo palestyńskie nigdy w rzeczywistości nie istniało, a narodowa świadomość Arabów zamieszkujących Palestynę zaczęła się kształtować dopiero w momencie rozwoju ideologii syjonistycznej. Wówczas, jak pisze Peres, arabscy ideolodzy zaczęli powoływać się na związki palestyńskich Arabów z tym terytorium. Pojawiła się nawet idea określania palestyńskich Arabów jako potomków starożytnych Jebuzytów, co miałoby podkreślać długowieczne istnienie narodu palestyńskiego[30] .
Ta płaszczyzna, pozwala na wniosek, iż ówczesne zachowanie Izraela wobec problemu palestyńskiego i tak samo przyjęta postawa przez kierownictwo OWP pod naciskiem państw arabskich skłaniała do stosowania określonej taktyki politycznej, w tym i działań terrorystycznych. Podstawowym elementem tej płaszczyzny jest fakt, iż taktyka polityczna ulega reorientacji w określonych warunkach międzynarodowych. I tak w 1992 roku ówczesny premier Izraela Icchak Rabin zainicjował rokowania z OWP, a 13 września 1993 roku podpisano pomiędzy Izraelem a OWP układ o Autonomii w Strefie Gazy i Jerychu.

3) Działania terrorystyczne mają swoje podłoże w niezadowalającej sytuacji społecznej, za którą według powszechnie przyjętej teorii odpowiedzialna jest strona asymetrycznego konfliktu. (Oczywiście zjawisko to w przypadku wzrostu działań terrorystycznych nie ma powszechnego uzasadnienia, biorąc choćby pod uwagę, iż terroryści biorący udział w atakach na WTC pochodzili z bogatych rodzin saudyjskich). Niezadowalająca sytuacja społeczna w przypadku Autonomii Palestyńskiej (AP) wynika z fatalnej sytuacji gospodarczej i daleko idącego obniżenia poziomu efektywności rządu, jakie zaistniały po wybuchu II intifady we wrześniu 2000 roku. Sytuacja ta przejawia się w braku perspektyw dla rzeszy młodego społeczeństwa. Na Zachodnim Brzegu Jordanu struktura wieku 0-14 lat to 43,4% całej populacji; 15-64 lata – 53,2 % całej populacji[31] . Wybuch II intifady spowodował zamknięcie granic przez Izrael i tym samym radykalny wzrost bezrobocia wśród ludności palestyńskiej (ponad 100 tys. Palestyńczyków zatrudnionych w Izraelu straciło pracę), które obecnie kształtuje się na poziomie 27, 2% (łącznie na Zachodnim Brzegu Jordanu i Strefie Gazy, która jest jedną z najbardziej zaludnionym terytorium na świecie (360 km kw. – 1 mln 370 tys. osób)[32] . Według corocznego raportu przygotowywanego przez Regionalne Biuro Krajów Arabskich w ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju ONZ (United Nations Development Programme – UNDP) aż 58,1% palestyńskiej populacji zamieszkującej Zachodni Brzeg Jordanu i Strefę Gazy żyje poniżej oficjalnego poziomu ubóstwa[33] .

Korupcja na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy według rankingu Banku Światowego z 2004 roku (Control Corruption Index – CCI), biorąc pod uwagę ranking procentowy stanowi 34,5, (każdy ranking procentowy jest uzupełniony o standardowe odchylenie i poziom oszacowania mierzony od –2,5 do +2,5) co oznacza, że w porównaniu do rankingu z 2002 roku stan uległ znacznej poprawie. Jednak w porównaniu z innymi arabskimi państwami i Izraelem nie są to wyniki zadowalające (Zob. Tabela 1).

Podobnie wygląda sytuacja Autonomii Palestyńskiej według rankingu korupcji (Corruption Perception Index – CPI) opracowywanego przez Transparency International. Zgodnie z rankingiem CPI państwa otrzymują noty w skali od 0 do 10. Im wyższa nota tym zjawisko korupcji jest mniejsze. Według CPI z 2005 roku Autonomia Palestyńska otrzymała notę 2,6, która nie odbiega znacznie od wyniku CPI z 2004roku (2,5). Wynik równający się 2,6 według CPI z 2005 roku plasuje Autonomię Palestyńską dopiero na 106 miejscu ex aequo m.in. z Erytreą, Hondurasem, Zimbabwe i Zambią. W porównaniu z wynikami innych państw arabskich i Izraela jest to bardzo odległe miejsce (zob. Tabela 2).

Tabela 1. Poziom korupcji (ranking procentowy) w wybranych krajach arabskich i Izraelu według CCI z 2002 i 2004 roku.

Źródło : opracowanie własne na podstawie http://info.worldbank.org/governance/kkz2004/tables.asp

Tabela 2. Ranking korupcji w wybranych krajach arabskich i Izraelu według CPI z 2005 roku.

Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.transparency.org/policy_and_research/surveys_indices/cpi

Podobnie jest w przypadku innych wskaźników, które stosuje Bank Światowy w celu oceny państw. W odniesieniu do Autonomii Palestyńskiej jeśli weźmiemy pod uwagę dane z lat 1998 i 2000 a więc praktycznie jeszcze sprzed wybuchu II intifady i porównamy je z danymi z okresu 2002 i 2004 to mamy do czynienia z małymi wyjątkami z krzywą o tendencji spadkowej. Wskaźnik Voice and Accountability w rankingu procentowym w latach 1998, 2000, 2002 i 2004 wyglądał następująco według kolejności: 30,4; 22,0; 17,7; 12;1, następnie Political Stability według powyższej kolejności lat: 53,3; 32,1; 4,3; 10,2; Government Effectiveness – 59,6; 71,0; 12,4; 12,5; Regulatory Quality – 38,6; 74,3; 16,3; 16,3 i Rule of Law – 88,6; 65,8; 45,9; 19,3

* * *
Wszystkie trzy źródła działań terrorystycznych w ramach kwestii konfliktu izraelsko-palestyńskiego nie stanowią zjawiska całościowego. Wynika to z tego, iż zostały one przedstawione w odniesieniu do określonej przestrzeni historycznej (z racji ponad półwiecznego istnienia konfliktu izraelsko-palestyńskiego) i nie odnoszą się wyłącznie do czasów obecnych. Najbardziej ze sobą skorelowane jest źródło pierwsze – ideologiczne i trzecie – ekonomiczne, bowiem ugrupowania fundamentalistyczne stosując populistyczną retorykę, wykorzystują w ten sposób trudną sytuacje ekonomiczną społeczności palestyńskiej, co ułatwia im szerzenie działań terrorystycznych. I to właśnie te dwa czynniki najbardziej determinują obecnie występowanie zjawisk terrorystycznych w konflikcie izraelsko-palestyńskim.

Opracował: Dr Rafał Ożarowski

Dr Rafał Ożarowski pracuje w Zakładzie Stosunków Międzynarodowych Instytutu Politologii Uniwersytetu Gdańskiego. W swych badaniach skupia się na organizacji Hezbollah oraz roli ideologii w stosunkach międzynarodowych na Bliskim Wschodzie.

Artykuł zostanie opublikowany w książce pt. „Współczesne problemy świata islamu” pod red. Marka J. Malinowskiego i R. Ożarowskiego.

_______________________
1. K. Karolczak, Encyklopedia terroryzmu, 1995, s.11.
2. B. Bolechów, Terroryzm w świecie podwubiegunowym. Przewartościowania i kontynuacje, Toruń 2003, s.28.
3. Termin „niewalczącym” jest tutaj bardzo istotny, bowiem odnosi się nie tylko do osób cywilnych, ale np. żołnierzy wobec których nie jest prowadzona otwarta i regularna walka. (Stanowi to m.in. element definicji terroryzmu przyjętej przez Departament Stanu USA).
4. R. M. Machnikowski, Globalny terroryzm na początku XXI w., „Bliski Wschód; społeczeństwa–polityka-tradycje” nr 2/2005, s. 90.
5. K. Karolczak, op.cit., s.27-28.
6. F. Halliday, Islam i mit konfrontacji, Warszawa 2002, s.41.
7. Tak postrzega Bliski Wschód m.in. Bernard Lewis. Zob. B. Lewis, Bliski Wschód, Warszawa 1998, s. 43.
8. Hagana po powstaniu Ecel wielokrotnie współpracowała z tą organizacją przed i po II wojnie światowej, aż do momentu powstania Izraela. Jednak trudno określić Haganę mianem ugrupowania terrorystycznego, choćby ze względu na cel organizacji.
9. Sprawa Tabacznika odbiła się bardzo dużym echem m.in. z tego powodu, iż był on pierwszym Żydem na którym Brytyjczycy w Palestynie wykonali wyrok śmierci, a ponadto został on skazany za posiadanie broni i działanie intencjonalne, bowiem w wyniku zamachu przeprowadzonego przez niego nikt z ludności arabskiej nie zginał.
10. Lehi było odpowiedzialne m.in. za zabójstwo brytyjskiego ministra ds. Bliskiego Wschodu Lorda Moyne’a (Walter Edward Guinness) w Kairze w 1944 roku i zabójstwo szwedzkiego mediatora z ramienia ONZ hrabiego Folkego Bernadotte w 1948 roku.
11. LFWP jest odpowiedzialny m.in. za porwanie 23 lipca 1968 roku samolotu linii El Al, lecącego z Tel-Awiwu do Rzymu i zabójstwo 17 października 2001 roku izraelskiego ministra turystyki Rehavama Ze’eviego.
12. LFWP-DG jest odpowiedzialny m.in. za przeprowadzony 21 maja 1970 roku zamach na lecący do Izraela samolot Swissair, w wyniku którego zginęło 47 osób.
13. PFW proiracka grupa Abu Abbasa – była odpowiedzialna m.in. za porwanie na Morzu Śródziemnym w październiku 1985 roku pasażerskiego statku Achille Lauro i zabójstwo jednego pasażera.
14. Palestyński Islamski Dżihad (PID)– występuje w postaci kilku frakcji. Najbardziej znaną i największa jest PID frakcja Fathi Shaqaqiego (sam założyciel został zamordowany na Malcie 1995 roku) utworzona w końcu lat 70. w Strefie Gazy. Poza tym funkcjonuje jeszcze PID-frakcja Szejka Assada at-Tamimiego, natomiast wątpliwość pozostawia aktywność PID – frakcji Świątynia i PID-frakcji Ahmada Muhanny.
15. W artykule tym często odwołuję się do Hezbollahu, który pomimo tego, iż nie jest ugrupowaniem palestyńskim i tym samym bezpośrednią stroną w konflikcie palestyńsko-izraelskim to jednak w dalszym ciągu w nim aktywnie uczestniczy.
16. The Charter of the Islamic Resistance Movement (Hamas) [w:] S. Mishal, A. Sela, The Palestinian Hamas. Vision, Violence and Coexistence, New York 2000, s.175-199.
17. Ibidem.
18. Hamas ponders truce with Israel, http://english.aljazeera.net (02.02.06)
19. Ibidem.
20. B. Ganor, The Islamic Jihad. The Imperative of Holy War, January 1993, zob: www.ict.org.il .
21. Zob.: D. Tal, The International Dimension of PFLP-GC Activity, www.ict.org.il (14.05.04). Aczkolwiek należy dodać, iż po 1990 roku LFWP-DG zwrócił się w stronę radykalizmu islamskiego co zaowocowało pewnym ideologicznym synkretyzmem fundamentalizmu islamskiego z marksizmem.
22. Ibidem.
23. R. Bielke, Izrael, Warszawa 2005, s. 117.
24. The Jewish Press, cyt. za: F. Halliday, op. cit.,s. 192.
25. D. Shyovitz, Rabbi Meir Kahane, zob.: http://www.jewishvirtuallibrary.org (02.02.06).
26. S.G. Hajjar, Hizballah, Terrorism, National Liberation or Menace?, Honolulu 2004, s.10-11.
27. Zob.: A. Saad-Ghorayeb, Hizbu’llah. Politics and Religion, London – Sterling, Virginia 2002, s.75.
28. Rezolucja uchwalona na konferencji szefów państw arabskich w sprawie sytuacji powstałej po agresji izraelskiej na państwa arabskie, Chartum, 1 września 1967 r., [w:] T. Bartkowski, Kryzys na Bliskim Wschodzie 1967-1971 (zbiór dokumentów), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM), Warszawa 1973, s. 215-216.
29. R. Khalidi, The Formation of Palestinian Identity: The Critical Years, 1917-1923, [w:] Rethinking Nationalism in the Arab Middle East, ed. by J. Jankowski, I. Gershoni s.172, cyt. za: R. W. Bulliet, Islam: The View from the Edge, New York 1994, s. 7.
30. S. Peres, Nowy Bliski Wschód, Warszawa 1995 s. 148.
31. Zob.: http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/we.html (23.01.06).
32. Ibidem.
33. Arab Human Development Report 2004, wersja elektroniczna, s.6, zob.: http://www.rbas.undp.org/ahdr2.cfm?menu=12 (24.01.06).
34. Ranking Banku Światowego obejmuje zestaw kilku kategorii : 1) Control of Corruption, 2) Rule of Law, 3)Government Effectiveness, 4) Political Stability and Absence of Violence, 5) Voice and Accountability, 6) Regulatory Quality.

Comments are closed.