Udział Polski w koalicji antyterrorystycznej

Dodane przez admin dnia 08/17/2005 w kategorii Antyterroryzm, Przeciwdziałanie terroryzmowi w Polsce | komentarze

Po roku 1989 Polska znalazła się w sytuacji określanej mianem „próżni bezpieczeństwa”. Rozpad bloku wschodniego przynosząc wolność polityczną i gospodarczą pozostawił Polskę bez jakiegokolwiek zabezpieczenia bezpieczeństwa w jego najbardziej podstawowym, militarnym wymiarze.

Z tego powodu polskie władze musiały dokonać wyboru ugrupowania regionalnego bądź globalnego, z którym Polska mogłaby związać się więzami sojuszniczymi w celu zabezpieczenia krajowi możliwości pokojowego rozwoju. W europejskiej geografii bezpieczeństwa istniały dwie opcje: jedna z nich wiązała się ze zwróceniem się na zachód i związaniem się sojuszem z zachodnim systemem bezpieczeństwa, a więc NATO, druga natomiast wymagała związania się z sojusznikiem wschodnim, a więc byłym Związkiem Radzieckim.

Z przyczyn historycznych i społecznym wdrożenie tej drugiej opcji nie było możliwe nawet do rozważenia na forum publicznym jako realna alternatywa. Polska zdecydowała się podążać do integracji z Unią Europejską w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa ekonomicznego oraz w kierunku wejścia do NATO w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa militarnego.

Wejście Polski do NATO wiązało się z przyjęciem na siebie zobowiązań sojuszniczych, które wynikają z Traktatu Północnoatlantyckiego. Artykuł 5 tego dokumentu głosi:

Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.

O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.[1]

Zobowiązanie zawarte w tym artykule ma charakter nie tylko wojskowy, ale także polityczny. Po 11 września 2001 r. wiele państw wyrażało swoją solidarność ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej. Państwa członkowskie Sojuszu Północnoatlantyckiego wyrażali swoją solidarność właśnie przywołując zapisy artykułu 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, a tym samym komunikując autorom zamachu, że traktują ten atak jako atak wymierzony we wszystkie państwa członkowskie Sojuszu. Ta deklaracja, po raz pierwszy w historii Sojuszu przywołująca artykuł 5, dała początek globalnej wojnie z terroryzmem – wojnie, w której wiodącą rolę odgrywają Stany Zjednoczone Ameryki Północnej wspierane przez sojuszników.

Jednym z państw najbardziej zaangażowanych – zarówno politycznie, jak i militarnie – w działania Sojuszu jest Polska. Po roku 1989 roku Polska odnalazła swoje bezpieczeństwo w Sojuszu Północnoatlantyckim, którego główną siłę stanowiły zawsze Stany Zjednoczone. Po ataku na USA Polska stanęła po stronie tego kraju, aby wywiązać się z zobowiązań sojuszniczych i politycznych, które powstały we wcześniejszych fazach stosunków obu krajów.

W listopadzie 2001 r. z inicjatywy Aleksandra Kwaśniewskiego, Prezydenta RP, w Polsce zorganizowana została międzynarodowa konferencja ws. zwalczania terroryzmu. Wzięły w niej udział następujące państwa:

• Republika Albanii,
• Bośnia i Hercegowina,
• Republika Bułgarii,
• Republika Chorwacji,
• Republika Czeska,
• Republika Estonii,
• Federalna Republika Jugosławii,
• Republika Litewska,
• Republika Łotewska,
• Była Jugosłowiańska Republika Macedonii,
• Republika Mołdowy,
• Rzeczpospolita Polska,
• Rumunia,
• Republika Słowacka,
• Republika Słowenii,
• Ukraina,
• Republika Węgierska.

W Konferencji uczestniczyli również – jako obserwatorzy – wysocy przedstawiciele: Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Turcji, Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Unii Europejskiej (Państwa Przewodniczącego i Komisji), Organizacji Narodów Zjednoczonych, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego.[2]

Podczas Konferencji przyjęty zostały dwa dokumenty: Deklaracja Warszawskiej Konferencji w Sprawie Zwalczania Terroryzmu oraz Plan Działania przyjęty przez Warszawską Konferencję ws. Zwalczania Terroryzmu. Dokumenty te stały się wyrazem nie tylko solidarności Polski ze Stanami Zjednoczonymi, ale także wyrazem gotowości do podjęcia wysiłku wspierania ich w walce z terroryzmem – choćby w skali lokalnej, pozostającej w zasięgi polskiej sfery oddziaływania.

Oprócz wyrażenia żalu, poczucia solidarności i jedności z USA, najważniejsze zapisy planu działania to:

1. Wyrażenie zainteresowania pogłębioną współpracą umożliwiającą szybką i skuteczną wymianę informacji,
2. Gotowość przyjęcia i propagowania form i metod walki z terroryzmem międzynarodowym, zgodnie z rozporządzeniami Unii Europejskiej i rezolucjami Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych,
3. Poparcie inicjatywy zwołania Konferencji na temat Tolerancji i Kształcenia dla Wielokulturowości,
4. Rozpatrzenie możliwości utworzenia Międzynarodowego Instytutu Badań nad Terroryzmem,
5. Rozważenia ustanowienia Fundacji Pomocy Ofiarom Terroryzmu na Świecie,
6. Wymieniana doświadczeń w zakresie szkolenia jednostek antyterrorystycznych i służb ratowniczych,
7. Wdrożenie system monitorowania problematyki związanej z terroryzmem międzynarodowym.

Niezależnie od stopnia wypełnienia powyższych [postanowień, w okresie ich podejmowania najcenniejsza była sama inicjatywna jednoczenia państw regionu wokół idei zwalczania terroryzmu międzynarodowego. Podjęte w ten sposób wysiłki zaowocowały przeprowadzeniem dwóch potężnych inicjatyw wojskowych:

• operacja „Enduring Freedom” w Afganistanie,
• operacja „Iraqi Freedom” w Iraku.

Operacja Enduring Freedom była bezpośrednią wojskową odpowiedzią na atak przeprowadzony 11 września 2001 r. Początkowo koncepcja dotycząca sformułowania nazwy operacji opierała się na zasadzie sprawiedliwości wyrównawczej – zamierzano nadać operacji nazwę „Infinite Justice”, czyli „nieskończona sprawiedliwość”. Zrezygnowano z niej ze względów politycznych, uwzględniając fakt, iż w islamskim systemie wierzeń nieskończoną sprawiedliwość sprowadzić może jedynie wola Allacha. Określa to od początku charakter działań prowadzonych przez Stany Zjednoczone wraz z sojusznikami: działania związane z oboma operacjami militarnymi koalicji antyterrorystycznej nie były i nie są skierowane przeciwko islamowi jako religii, a przeciwko terroryzmowi jako narzędziu osiągania celów politycznych. Narzędziu, które zniekształca i wykorzystuje nie tylko idee religijne, ale także ideologie polityczne.

Podstawowe cele operacji „Enduring Freudom” zostały sformułowane w przemówieniu prezydenta USA, George’a W. Busha w następującej postaci[3]:

• zniszczenie terrorystycznych obozów szkoleniowych w Afganistanie,
• zniszczenie infrastruktury szkoleniowej,
• pojmanie przywódców Al-Qaidy,
• zakończenie działań ugrupowań terrorystycznych na terytorium Afganistanu.

Przedstawiciele amerykańskiego rządu, w ramach prowadzenia działań nie tylko na poziomie militarnym, ale także politycznym i komunikacji społecznej wskazywali, że interwencja w Afganistanie będzie miała na celu również dostarczenie pomocy humanitarnej obywatelom tego kraju.

Uderzenia w ramach operacji „Enduring Freedom” zostały przeprowadzone jednocześnie na wielu frontach i na wielu płaszczyznach. Najważniejsze cele operacyjne, realizowane równolegle, obejmowały:

• bezpośredni atak na przywódców Al.-Qaidy i Talibanu,
• dostarczanie pomocy humanitarnej,
• zniszczenie militarnego potencjału Talibanu,
• użycie sił specjalnych w akcjach rozpoznania i działaniach bezpośrednich,
• utrzymanie zdolności użycia sił konwencjonalnych.

Operacja „Iraqi Freedom” (w brytyjskich siłach zbrojnych określana mianem „Oparation Telic”, w australijskich „Operation Falconer”) rozpoczęła się w marcu 2003 roku[4] . Zgodnie deklaracją prezydenta George’a W. Busha ogłoszoną wkrótce po rozpoczęciu operacji Iraqi Freedom, do jej podstawowych, politycznych celów należały:

• przeprowadzenie działań militarnych w celu rozbrojenia Iraku,
• wyzwolenie ludności Iraku,
• zapobieżenie powstaniu niebezpieczeństwa dla pokoju na świecie.

Cele wojskowe prowadzonych działań obejmowały:

• zakończenie funkcjonowania reżimu Saddama Husajna,
• identyfikacja, odizolowanie i eliminacja irackiej broni masowego rażenia,
• odszukania, pojmanie i zakończenie pobytu w Iraku członków ugrupowań terrorystycznych,
• zbieranie informacji wywiadowczych związanych w działaniami sieci terrorystycznych,
• zbieranie informacji wywiadowczych związanych z nielegalnym globalnym handlem bronią masowego rażenia,
• zakończenie sankcji i natychmiastowe dostarczenie pomocy humanitarnej obywatelom Iraku,
• zabezpieczenie pól naftowych i zasobów ropy stanowiących własność narodu irackiego,
• pomoc w stworzeniu warunków przeprowadzenia transformacji kraju i sformowaniu rządu reprezentującego interesy obywateli.

W końcu stycznia 2005 r. odbyły się pierwsze od pięćdziesięciu lat wolne wybory w Iraku. Kształtowanie prawdziwie demokratycznego społeczeństwa w Iraku jest kwestią wielu lat, a być może nawet wielu pokoleń, ale te pierwsze wybory stanowią wstęp do procesu, który może przynieść oczekiwane przez społeczność międzynarodową zakończenie.

W obu tych międzynarodowych wysiłkach brały udział siły polskie. Zmieniły one oblicze współczesnego prawa międzynarodowego, geopolityczną mapę świata, a także sposób pojmowania niektórym pojęć definiujących rzeczywistość, które dotąd uważane były za nienaruszalne, takich jak na przykład pojęcie „suwerenności” i „ingerencji w sprawy wewnętrzne” państwa trzeciego.

Kwestie regulowania bezpieczeństwa i porządku publicznego w kraju, a także formowania rządu zawsze należały do sfery tzw. wyłącznej kompetencji państwa. Przeprowadzenie w Iraku i Afganistanie operacji koalicji antyterrorystycznej było poważnym odstępstwem od tej reguły. Jest ono znakiem współczesnego ładu międzynarodowego, ładu który dzięki działaniom podjętym przez Polskę w ostatnich latach może ona współkształtować.

Trzeba zauważyć, że nie tylko bezpieczeństwo wewnętrzne traktowane było jako należące do kompetencji każdego z państw indywidualnie – z wyjątkiem sojuszy militarnych o charakterze obronnym, w których udział był jednak z zasady dobrowolny. Dopiero pojawienie się koncepcji wspólnego bezpieczeństwa, czy też bezpieczeństwa kompleksowego stało się początkiem nowego pojmowania odpowiedzialności rządu za bezpieczeństwo państwa. W dobie globalizacji powiązania pomiędzy państwami, nie tylko w sferze politycznej, ale także gospodarczej, kulturalnej i społecznej sprawiają, że sytuacja pojedynczego kraju wpływa na stabilność całego regionu, nie wspominając o jego bezpośrednich sąsiadach.

Zagadnienia stabilności gospodarczej, migracji dużych grup ludności w wyniku powstania poważnego zagrożenia dla zdrowia i życia w państwie ojczystym, możliwość poszukiwania w państwach ościennych schronienia przez ugrupowania terrorystyczne, separatystyczne i powstańcze sprawiają, że wewnętrzna stabilność każdego z państw staje się przedmiotem zainteresowania niemal całej społeczności międzynarodowej. Z tego względu działania podejmowane przez polski rząd w odniesieniu do akcji przedsiębranych przez koalicję antyterrorystyczną analizować należy nie tylko z punktu widzenia politycznych zysków i strat, ale także z punktu widzenia kształtowania przyszłego ładu międzynarodowego, który będzie stanowił ramy i podstawę funkcjonowania również Polski na arenie międzynarodowej.

Udział Polski w tych działaniach pozwolił krajowi nie tylko zaistnieć na globalnej arenie politycznej, ale także wywrzeć wpływa na przebieg najważniejszych wydarzeń na świcie i być może na kształtowanie przyszłego ładu międzynarodowego.

Aby nakreślić pełny obraz zaangażowania Polski w działania koalicji antyterrorystycznej trzeba omówić również choćby pokrótce działania podejmow3ane w wymiarze wewnętrznym.

W celu realizacji tego zamierzenia trzeba podkreślić podstawowe dla analizy działań związanych ze zwalczaniem terroryzmu założenie: toczą się one na czterech podstawowych płaszczyznach:

• militarnej,
• policyjnej,
• wywiadowczej,
• politycznej.

Działania w sferze militarnej realizowane są w wypadku Polski jedynie w wymiarze zewnętrznym ze względu po pierwsze na zakaz użycia sił zbrojnych na terenie kraju, po drugie ze względu na brak bezpośredniego zagrożenia na terenie kraju, które wymuszałoby modyfikację w/w zakazu.

Działania w sferze politycznej prowadzone są przez Polskę na bieżąco, zarówno w formie stałego wsparcia udzielanego działaniom koalicji na płaszczyźnie politycznej, jak i w formie działań wewnętrznych mających na celu utrzymanie społecznego poparcia dla działań realizowanych przez polski rząd na arenie międzynarodowej. Rzeczpospolita Polska realizuje również działania związane ze zwalczaniem terroryzmu na arenie prawno-międzynarodowej dążąc do stania się – podobnie jak większość członków koalicji antyterrorystycznej – stroną wszystkich konwencji i protokołów ONZ związanych ze zwalczaniem terroryzmu.

Polska podejmuje również odpowiednie działania na forach innych organizacji międzynarodowych, dążąc do zbudowania platformy międzynarodowego, politycznego porozumienia i poparcia dla działań o charakterze antyterrorystycznym. Jednym z przykładów takich działań było zorganizowane przez Polskę w ramach sprawowania przewodnictwa w Radzie Europy III spotkania wysokiego szczebla ministrów spraw wewnętrznych państw członkowskich Rady Europy, które odbyło się w Warszawie w marcu 2005 r[5] . Spotkanie to stało się nie tylko platformą rozmów o charakterze politycznym, omawiano również podczas jego trwania projekt – zatwierdzony przez CODEXTER, Komitet Ekspertów ds. Terroryzmu Rady Europy – europejskiej Konwencji o zapobieganiu terroryzmowi. Konwencja ta podpisana została przez Polskę w dniu 16 maja 2005 r. podczas III Szczytu Rady Europy w Warszawie.
Kwestie związane ze służbami wywiadowczymi, w tym przede wszystkim z Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego jako narzędziem utrzymania porządku wewnętrznego szczególnie trudno poddają się analizie ze względu na wyjątkowy charakter działań prowadzonych przez służby specjalne. Najważniejsze w tym kontekście wydaje się czuwanie nad właściwymi podstawami prawnymi działań służb. Działania służb specjalnych realizowane muszą być w koordynacji z działaniami innych służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa. Stąd właśnie dążenie do stworzenia w Polsce ośrodka odpowiedzialnego za koordynację działań antyterrorystycznych. Obecnie w Polsce funkcjonuje Międzyresortowe Centrum ds. Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej i Międzynarodowego Terroryzmu, którego szefem jest minister spraw wewnętrznych i administracji[6] .

W Polsce wyjątkowo szeroki wachlarz zadań związanych ze zwalczaniem terroryzmu spoczywa na służbach policyjnych. Zaangażowane są one zarówno w działania o charakterze wewnętrznym, jak też we współpracę ze służbami policyjnymi innych krajów. Do najważniejszych zadań polskiej policji w związku ze zwalczaniem terroryzmu należą:

• czynności operacyjno – rozpoznawcze,
• pozyskiwanie źródeł informacji,
• wymiana informacji pomiędzy służbami odpowiedzialnymi za zwalczanie terroryzmu w wymiarze wewnątrzpaństwowym i międzynarodowym,
• działania porządkowo – ochronne,
• zabezpieczanie sił i środków.

Zwalczanie terroryzmu stało się dla Polski jednym z podstawowych celów strategicznych w obszarze polityki bezpieczeństwa państwa. Terroryzm wymieniany jest w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP z 22 lipca 2003 r. jako jedno z najpoważniejszych wyzwań stojących przed Polską.[7] Zadania w dziedzinie zwalczania terroryzmu Strategia przewiduje w odniesieniu do:

• działań prowadzonych na forum Sojuszu Północnoatlantyckiego,
• działań prowadzonych na forum Unii Europejskiej,
• działań prowadzonych na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych,
• działań sił zbrojnych,
• działań wywiadu,
• działań w zakresie zapewniania bezpieczeństwa ekonomicznego państwa (zwalczania finansowania terroryzmu).

Tak szerokie podejście do zwalczania terroryzmu w dokumencie, który stanowi jedną z podstaw kształtowania polskie polityki bezpieczeństwa świadczy o wadze, jaką władzę RP przykładają do tego zagadnienia.

Bieżąca analiza działań Polski w kontekście działań podejmowanych przez społeczność międzynarodowej w odniesieniu do zwalczania terroryzmu stanowi i będzie stanowiła interesujące studiów polskich priorytetów w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa tak długo, jak długo terroryzm będzie stanowił poważne zagrożenie i angażował najważniejszych aktorów stosunków międzynarodowych. Ze względu na to, iż terroryzm jest narzędziem, które może posłużyć każdemu ugrupowaniu, które uznaje dopuszczalność stosowania przemocy lub groźby użycia przemocy dla realizacji swoich celów Polska może stać się celem ugrupowania terrorystycznego.
Zaangażowanie Polski w działania koalicji antyterrorystycznej na poziomie międzynarodowym oraz w realizację wewnętrznych aspektów zwalczania terroryzmu służy realizacji jednego z podstawowych celów, dla których istnieją struktury państwowe, to znaczy zapewnieniu bezpieczeństwa obywateli kraju.

autor: podinsp. Krzysztof Liedel, Centrum Badań nad Terroryzmem Collegium Civitas
_____________________

1. TRAKTAT PÓŁNOCNOATLANTYCKI sporządzony w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r., http://www.prawo.3it.pl/index.php?module=subjects&func=viewpage&pageid=86
2. http://www.mlodziprezydent.pl/terroryzm.htm
3. Operation Enduring Freedom – Afganistan, http://www.globalsecurity.org/military/ops/enduring-freedom.htm
4. Operation Iraqi Freedom, http://www.globalsecurity.org/military/ops/iraqi_freedom.htm
5. Archiwum aktualności na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, http://www.mswia.gov.pl/arch0305.html
6. Archiwum aktualności na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, http://www.mswia.gov.pl/aktual_120804_posiedz.html
7. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej z 22 lipca 2003 r., http://www.wp.mil.pl/start.php?page=1010302000