P. Ebigg, R. Fiedler, A. Wejkszner, S. Wojciechowski,Leksykon współczesnych organizacji terrorystycznych – recenzja

Dodane przez admin dnia 01/27/2008 w kategorii Literatura | komentarze

Współcześnie terroryzm jest jednym z najistotniejszych zagrożeń cywilizacji współczesnej. Na terytoriach wielu państw występują zjawiska mające postać ataków terrorystycznych, które różnią się między sobą nie tylko ze względu na przyczyny i sposoby ich dokonywania, ale także z względu na środki służące do ich realizacji. Zjawiska te ulegają ciągłemu rozwojowi i nasileniu. W istocie terroryzm paraliżuje ogromne rzesze ludzi i przede wszystkim godzi w prawidłowe funkcjonowanie demokratycznych państw, a w szczególności jego instytucji gospodarczych, społecznych i politycznych[1]. Dotyczy zarówno państw bogatych jak i tych pogrążonych w niedostatku ekonomicznym. Na skutek globalizacji terroryści mogą w krótkim czasie swobodnie przemieszczać się po całej kuli ziemskiej, niezauważeni przez najbardziej zaawansowane systemy identyfikacji. Pojęcie terroryzmu rozumie się jako zaplanowaną, umotywowaną politycznie przemoc wobec celów nie uczestniczących w walce, stosowaną przez subnarodowe grupy czy tajnych agentów[2].

Korzenie terroryzmu sięgają czasów w których wyodrębnienie zorganizowanych struktur państwowych. Wówczas pojawiła się grupa osób niezadowolonych ze sprawowanej nad nimi władzy. Przyczyn złożonego procesu należy upatrywać w uwarunkowaniach politycznych, ideologicznych, religijnych, narodowych, terytorialnych, kulturowych, historycznych oraz ekonomiczno – społecznych.

W związku z nasileniem się tej patologii społecznej w ostatnim czasie pojawiło się wiele publikacji dotyczących analizowanego tematu. W większości, dotyczą one kwestii terroryzmu islamskiego. Należy jednak pamiętać, że organizacje terrorystyczne nie są wyłącznie domeną islamskiego kręgu kulturowego. Europa jest również obszarem działania wielu organizacji stosujących przemoc w imię wyznawanych przez siebie poglądów. Najbardziej znane to: IRA – Irish Republican Army (Irlandzka Armia Republikańska) ETA – Euskadi ta Askatasuna – organizacja walcząca o niepodległość kraju Basków czy 17 N – Revolutionary Organization 17 November (Rewolucyjna Organizacja 17 listopada).

Poznańscy naukowcy podjęli się opracowania publikacji odnoszącej się stricte do organizacji terrorystycznych. Leksykon współczesnych organizacji terrorystycznych stanowi pierwszą tego typu publikację w Polsce, w której poddano analizie około 100 powszechnie znanych, ale też marginalnych organizacji terrorystycznych z całego świata.

Publikacja opracowana przez dr Piotra Ebbiga, dr Radosława Fiedlera, dr Artura Wejksznera oraz prof. Sebastiana Wojciechowskiego z Uniwersytetu im. Adam Mickiewicza w Poznaniu niewątpliwie wypełnia lukę na krajowym rynku wydawniczym.

Leksykon stanowi szczegółowy zbiór współcześnie działających organizacji międzynarodowych. W hasłach leksykonu przedstawiono historię organizacji, strategie działania, zamachy i źródła finansowania najważniejszych organizacji terrorystycznych. Kluczem doboru organizacji była lista opublikowana w 2006 roku przez Departament Stanu USA[3]. Jest to najczęściej stosowana i najpełniejsza klasyfikacja na świecie. Ponadto leksykon opracowany jest niezwykle przejrzyście. Na wstępie wyjaśnione zostały wszystkie definicje związane z rozważanym tematem oraz wykaz skrótów, który umożliwia lepsze zrozumienie tekstu. Poszczególne organizacje terrorystyczne wskazane w monografii zaprezentowane są w porządku alfabetycznym. Dodatkowo w końcowej części recenzowanej pozycji autorzy zawarli wykaz organizacji oraz indeks rzeczowy pozwalający na znalezienie interesującej organizacji terrorystycznej. Ponadto leksykon uzupełniony jest spisem literatury wykorzystanej w publikacji.

Organizacje terrorystyczne przedstawione w publikacji poznańskich naukowców omówię wybierając te najbardziej znaczące oraz dzieląc je ze względu na motywy działania na te o charakterze religijnym, wyzwoleńczym oraz ideologicznym. Należy jednak pamiętać, że przyjęty przeze mnie podział ma charakter teoretyczny bowiem często ugrupowania tego typu łączą religię z walką wyzwoleńczą czy ideologią.

Do religijnych organizacji terrorystycznych można zaliczyć kilkadziesiąt grup islamskich. W wielu przypadkach łączą one religię z walką o utworzenie państwa wyznaniowego.

Pierwszą z analizowanych grup terrorystycznych jest Al – Jihad (Grupa Dżihad, Święta Wojna). Organizacja została założona w Egipcie w latach siedemdziesiątych przez grupę ekstremistów islamskich, dążących do obalenia świeckich władz i utworzenia państwa islamskiego. Al – Jihad ponosi odpowiedzialność za szereg zamachów terrorystycznych wymierzonych w przedstawicieli najwyższych władz Egiptu oraz ich zagranicznych sojuszników. W 1981 roku członkowie tej organizacji zamordowali prezydenta Egiptu Anwara Sadata. Była to zemsta za podpisanie przez niego w 1979 roku w Camp Dawid układu pokojowego z Izraelem. Współcześnie działalność Al – Jihad została osłabiona na skutek wielu akcji wywiadowczych wymierzonych w jej liderów Abbud al – Aumar oraz szejka Umar Abd – Al Rahman. Nie doprowadziło to jednak do rozbicia organizacji.

Ważną rolę w walce religijno – wyzwoleńczej pełni również Batalion Męczenników

Al – Aksa (Al – Aqsa Martyrs Battalion). Organizacja ta została powołana do życia we wrześniu 2000 roku. Ideologia i strategia grupy związana jest z dążenia do wyzwolenia Palestyny spod okupacji żydowskiej. Jednym z najważniejszych przywódców grupy był Maruan Barghouti (pojmany przez Izraelczyków i sądzony za działalność terrorystyczną), odpowiedzialny za działalności organizacji na terenie Zachodniego Brzegu Jordanu. W motywacji członków grupy można zauważyć zarówno motywy narodowo – wyzwoleńcze, jak i religijne. Główną i najbardziej znaną taktyką walki organizacji jest przeprowadzanie zamachów samobójczych. Oprócz tego bojownicy z Brygady przeprowadzają ostrzały celów żydowskich na terenach okupowanych oraz likwidację kolaborujących z Izraelem Palestyńczykami.

Kolejną z przedstawionych w leksykonie organizacji jest najbardziej znana współcześnie grupa terrorystyczna Al – Qaida ( Baza, Międzynarodowy Front Walki z Żydami i Krzyżowcami). Organizacja została założona w 1988 roku przez Osamę ibn Ladena. Początkowo głównym celem organizacji była walka z okupacją radziecką w Afganistanie, następnie działania zbrojne zostały skierowane przeciwko Stanom Zjednoczonym Ameryki współpracującym z Izraelem. Jedną z pierwszych akcji terrorystyczną Al – Qaidy był zamach bombowy na żołnierzy amerykańskich dokonane w 1992 roku w jemeńskim Adenie. W niespełna rok później przeprowadzono atak na World Trade Center w Nowym Jorku w wyniku którego zginęło 6 osób, a ponad 1000 zostało rannych. W sierpniu 1998 roku odnotowano dwa jednoczesne zamachy bombowe na ambasady amerykańskie w Kenii i Tanzanii. Zginęły w nich 224 roku osoby, w tym 12 Amerykanów, a ponad 5000 zostało rannych. W późniejszych latach zostały przeprowadzone kolejne zamachy. W 2000 roku przeprowadzono samobójczy atak bombowy na amerykański niszczyciel USS Cole w jemeńskiej Zatoce Adeńskiej. W jego wyniku zginęło 17 żołnierzy, a 39 zostało rannych. Jednak najtragiczniejsza akcja terrorystyczna w całej historii Al – Qaidy miała miejsce w 11 września 2001 roku. Związana ona była z porwaniem przez 19 terrorystów 4 amerykańskich samolotów i samobójczymi atakami na Centrum Światowego Biznesu w Nowym Jorku i Pentagon w Waszyngtonie. Łącznie w zamachach zginęło 3000 osób. Od 2001 roku Al – Qaida przeprowadziła jeszcze kilkadziesiąt ataków. Mimo prób jej rozbicia przez rządy wielu państw (przede wszystkim USA) przywódca Al – Kaidy Osama ibn Laden wciąż pozostaje na wolności.

Do religijnych grup terrorystycznych zalicza się również Islamską Grupę Zbrojną -Armed Islamic Grup (GIA). Organizacja ta powstała w 1992 roku. Przyczyną jej utworzenia było unieważnienie przez władze Algierii wyników wyborów parlamentarnych (1991 roku) po tym jak opozycyjny Islamski Front Wyzwolenia uzyskał w pierwszej turze korzystny rezultat. W wyniku działania rządu algierskiego doszło do zamieszek z GIA. Z czasem grupa stała się główną siłą organizującą akcje terrorystyczne wymierzone w najwyższych przedstawicieli państwa mordując m.in. w 1992 roku prezydenta Algierii Muhmada Boudiafa. Szacuje że GIA w latach 1992 – 1999 przyczyniła się do śmierci około 100 tysięcy osób, głównie przedstawicieli władzy, sił porządkowych, dziennikarzy i intelektualistów. Oprócz Algierii organizacja rozbudowała swoje komórki w wielu państwach europejskich m.in. we Francji, Belgii i Niemczech. Do obecnych liderów GIA zalicza się Mustafę Bouiali, Djamel el – Zitouni oraz Anter Zurabi.

Wiele islamskich organizacji terrorystycznych działa również na terenie Azji. Jedną

z nich jest Harakat ul – Jihad – I – Islami/Bangladesh (HuJI/B) czyli Ruch Islamskiej Świętej Wojny/ Bangadesz. Organizacja powstała w 1992 roku. Jej głównym żądaniem było przekształcenie Bangladeszu w państwo islamskie. Głównym terenem działania organizacji jest obszar od miasta Chittagong aż do granicy birmańskiej w Bangadeszu. Dla osiągnięcia podstawowych celów HuJI/B podjęła ataki na postępowych intelektualistów, islamskich, dziennikarzy, bengalskich polityków. HuJI otrzymuje wsparcie finansowe przede wszystkim z krajów islamskich, jak: Pakistan, Arabia Saudyjska czy wcześniej Afganistan poprzez muzułmańskie organizacje pozarządowe w Bangladeszu, takie jak Adarsa Kutir, Fundacja Islamska Al Faruk czy Hataddin.

Podobne żądania jak w przypadku HuJI wysuwa także Kumpulan Mujahidin Malaysia (KMM). Grupa utworzona w 1995 roku walczy o stworzenie panislamskiego państwa w Azji Południowo – Wschodniej na terytorium Malezji, Indonezji i południowych Filipin. Organizacja ta powiązana jest wieloma grupami terrorystycznymi działającymi w regionie m.in. z Al – Quaidą. Jej członkowie oskarżani byli między innymi, o posiadanie broni, zabójstwa, zamachy bombowe, napady, planowanie ataków terrorystycznych na cudzoziemców. Poprzez swój sojusz z grupami terrorystycznymi w Indonezji KMM uwikłana jest również w ataki na chrześcijan Indonezji.

Do drugiej kategorii organizacji terrorystycznych można zaliczyć grupy zbrojne działające na terytorium jednego bądź kilku państw których głównym celem jest walka wyzwoleńcza.

Pierwszą z organizacji spełniającą powyższe kryteria jest utworzona w 1971 roku przez Pakistańskie Służby Wywiadowcze grupa terrorystyczna Al – Badr Mujahedin. Jej celem była walka o wolność Kaszmiru i wyzwolenie części Jammu i Kaszmiru oraz przyłączenie ich do Pakistanu. W dalszej perspektywie znajdowało się wyzwolenie wszystkich muzułmanów zamieszkujących subkontynent indyjski. Członkowie grupy odpowiadają za samobójcze zamachy na terenie Kaszmiru. Ponadto grupa bardzo negatywnie odnosiła się do deklaracji współpracy prezydenta Pakistanu Perveza Musharrafa ze Stanami Zjednoczonymi w wojnie z terroryzmem.

Do analizowanej kategorii organizacji terrorystycznych można również zaliczyć Armię Wyzwolenia Rwandy – Army for Liberation of Rwanda (ALIR). Organizacja ta powstała w drugiej połowie lat 90 – tych i stała się zbrojnym ramieniem Partii Wyzwolenia Rwandy skupiającej członków plemienia Hutu. Głównym celem ALIR stało się obalenie zdominowanego przez Tutsi rządu rwandyjskiego oraz przejęcie władzy przez Hutu. W 1999 roku bojownicy ALIR w proteście przeciwko amerykańsko – brytyjskiemu wsparciu reżimu rwadnyjskiemu porwali i zabili ośmiu zagranicznych turystów, w tym dwóch obywateli amerykańskich. W marcu 2005 roku członkowie grupy ogłosili gotowość do zawieszenia broni i powrotu do Rwandy. Ogłosili również chęć dobrowolnej demobilizacji i repatriacji do kraju.

Kolejną przedstawioną w publikacji organizacją terrorystyczną jest Islamski Ruch Wschodniego Turkiestanu – East Turkistan Islamic Movement (ETIM). Członkowie grupy dążą do utworzenia Wschodniego Turkiestanu w skład którego mają wchodzić obszary tureckie, kazachskie, kirgiskie, uzbeckie, pakistańskie, afgańskie oraz wschodnich Chin.

Bojownicy ETIM walczyli wspólnie z siłami Al – Quaidy i talibów przeciwko siłom Sojuszu Północnego i koalicji sił proamerykańskich. W doniesieniach amerykańskich i chińskich wskazuje się, że grupa jest odpowiedzialna za szereg ataków na terenie Chin.

Jedną za najbardziej aktywnych organizacji terrorystycznych działających na terenie Europy jest Euskadi ta Askatasuna (ETA) – Kraj Basków i Wolność. ETA powstała w 1958 roku jako ugrupowanie walczące o autonomię dla Kraju Basków a w późniejszym okresie o utworzenie własnego państwa na granicy hiszpańsko–francuskiej. Narodziny ETA wiązały się z nacjonalistycznymi poglądami jednego z przywódców Sabino Arana. Jej główne elementy stanowią: baskijska rasa, religia, baskijska tradycja, suwerenność.

Pierwsze akcje ETA były skierowane na podkładanie bomb w 1959 roku w Bilbao, Gasteiz, Santander. Najbardziej spektakularną akcją ETA był w 1973 roku udany zamach bombowy na premiera Hiszpanii admirała Luisa Carrero Blanco. Celami ETA nie byli wyłącznie politycy i ich współpracownicy ale także osoby zaangażowane w budowę elektrowni nuklearnej w Lemoiz czy handel narkotykami. Grupa ta również odpowiada za porwania i zabójstwa sędziów, radnych, policjantów, dziennikarzy, profesorów

i biznesmenów. W ostatnim czasie ETA odpowiada za zamach bombowy na lotnisku w Madrycie w którym zginęły 2 osoby a 26 zostało rannych.

Należy jednak pamiętać, że omawiana organizacja nie ogranicza się wyłącznie do działań militarnych. Od lat 60 – tych ETA wraz z baskijskim ruchem narodowowyzwoleńczym miała wielki wpływ na społeczne, kulturalne i polityczne życie Kraju Basków. Mimo wielu prób negocjacji i okresów zawieszenia broni organizacja ta nadal prowadzi działania militarne głównie na terenie Hiszpanii.

Drugą z organizacji terrorystycznych prowadzących walki na terenie Europy jest Irlandzka Armia Republikańska – Irish Republican Army (IRA). Za datę powstania organizacji przyjmuje się rok 1916. W okresie tym nastąpiło powstanie irlandzkie, które było próbą wyzwolenia się spod brytyjskiego panowania trwającego już od XVI wieku. Brytyjczycy kontrolowali te tereny już od XII wieku asymilując część ludności. Konflikty zaostrzyły się gdy w Anglii ogłoszono oficjalną religią protestantyzm. Faktyczne włączenie Irlandii do Imperium Brytyjskiego nastąpiło w 1801 roku po stłumieniu kolejnego powstania. W czasach panowania brytyjskiego narodziły się na tych ziemiach dwa ruchy polityczne: Home Rule – ugrupowanie zwolenników ograniczonej państwowej autonomii i federacji z koroną oraz Irlandzkie Bractwo Republikańskie, założone w 1858 roku. Partyjną odnogą tej parii jest Sinn Fein (My sami). W 1918 roku Sinn Fein wygrała wybory w Irlandii. Jej posłowie zasiadający w brytyjskiej Izbie Gmin utworzyli własny parlament w Dublinie ( tzw. Zgromadzenie Narodowe). W 1919 roku proklamowano odtworzenie państwa irlandzkiego. Kolejnym celem IRA jest walka o niepodzielną i zjednoczoną Irlandię jako, że Korona Brytyjska podzieliła kraj na dwa niezależne autonomiczne okręgi protestancki ze stolicą w Belfaście i katolicki ze stolicą w Dublinie. Obecnie IRA zawiesiła działania zbrojne na rzecz dialogu z rządem Wielkiej Brytanii.

Ostatnią z organizacji terrorystycznych które prowadzą walkę – wyzwoleńczą (choć ma ona związek z religią) jest Hamas – Islamaski Ruch Oporu. Jest to organizacja fundamentalistów islamskich dążąca do stworzenia państwa palestyńskiego. Za rzeczywisty początek istnienia Hamasu przyjmuje się rok 1988 kiedy organizacja ta opublikowała ideologiczne credo wzywając m.in. do zniszczenia Izraela oraz stworzenie państwa islamskiego. W 1989 roku Hamas został zdelegalizowany przez władzę Izraela a przywódca grupy szejk Ahmed Jassin aresztowany. W 1996 roku Hamas zbojkotował wybory parlamentarne odbywające się na obszarze Autonomii Palestyńskiej dystansując w ten sposób pokojowe porozumienia palestyńsko – izraelskie. W ciągu roku od tego wydarzenia nastąpiło znaczne nasilenie działań zbrojnych. Hamas wspólnie z innymi grupami przeprowadził w tym czasie 136 ataków w których zginęło 65 Izraelczyków a 344 osoby zostały ranne. W ciągu następnych lat tendencja ta utrzymała się. Dopiero w 1999 roku liczba zamachów zmniejszyła się. Powrót do strategii terroru powrócił w 2004 roku kiedy zamachy pochłonęły około 300 osób i ponad 1200 rannych. W 2006 roku Hamas wygrał wybory do parlamentu Autonomii Palestyńskiej skutkując zaostrzeniem stosunków z Izraelem i uwstecznieniem w wysiłkach na rzecz stabilizacji w regionie.

Do ostatniej kategorii organizacji terrorystycznych można zakwalifikować grupy paramilitarne odwołujące się do ideologii. Często są to organizacje skrajnie lewicowe.

Pierwszą z takich grup jest Antyimperialistyczna Komórka Terytorialna – Anti – Imperialist Territorial Niclei for Construction of the Communist Combatant Party (NTA – PCC). NTA jest ekstremistyczną grupą lewicową która pojawiła się w 1995 roku we włoskiej prowincji. Celem organizacji jest walka z imperializmem amerykańskim, którego emanacją jest obecność wojsk NATO na terytorium Włoch. Ponadto członkowie grupy potępiają włoską politykę zagraniczną oraz wewnętrzną w zakresie spraw pracowniczych. Poglądy polityczne członków NTA zbliżone są do poglądów wyznawanych przez Czerwone Brygady – organizacji terrorystycznej działającej na terenie w Włoch w latach 70 –tych XX wieku.

Głównym przejawem działalności omawianej grupy są ataki bombowe. Do najgłośniejszych można zaliczyć atak z września 2000 roku na biura Inicjatywy Środkowoeuropejskiej w Trieście oraz atak za sierpnia 2001 roku na budynek wymiaru sprawiedliwości w Wenecji. Od czasu aresztowania w styczniu 2004 roku przywódcy grupy brak jest doniesień na temat jakiejkolwiek działalności grupy.

Następną organizacją terrorystyczną działającą na terenie Europy jest Antyfaszystowska Grupa Oporu Pierwszego Października – First October Antifascist Resistance Grup (GRAPO). Ugrupowanie rozpoczęło w 1975 roku swoją kampanię skierowaną przeciwko obecności wojsk NATO i USA na terytorium Hiszpanii. GRAPO była zaangażowana w porwania, podkładanie ładunków wybuchowych oraz bezpośrednie ataki. W wyniku tych działań do końca lat 90 – tych zginęło ok. 1000 osób. W 2002 roku na skutek skoordynowanej akcji policji z Hiszpanii i Francji udało się aresztować wielu członków grupy w szczególności przywódców.

Lewicowe organizacje terrorystyczne powstawały praktycznie na każdym kontynencie. Około roku 1970 powstał w Japonii Antywojenny Front Demokratyczny – Japanese Red Army (JRA). Jego głównym celem było obalenie rządu japońskiego i monarchii oraz wsparcie światowej rewolucji. W 1974 roku grupa przeprowadziła akcję zajęcia ambasady francuskiej w Hadze kiedy trzech członków JRA wzięło 11 zakładników żądając od rządu francuskiego zwolnienia Yutaka Furuya – jednego z członków ugrupowania. Rząd francuski przystał na przedłożone żądania. W efekcie terroryści zwolnili zakładników i specjalnym samolotem zbiegli do Syrii. W latach 80 – tych grupa przeprowadziła kilka ataków bombowych na obiekty amerykańskie. Obecnie organizacja deklaruje zaprzestanie działań zbrojnych na rzecz walki legalnymi środkami.

Ostatnim z analizowanych ugrupowań terrorystycznych jest Rewolucyjna Organizacja 17 Listopada Revolutionary Organization 17 November (17 N). Organizacja zaczęła działać wkrótce po przewrocie wojskowym w Grecji i obaleniu tamtejszej monarchii konstytucyjnej. Aktywność terrorystyczna grupy nasiliła się w latach 80 – tych i 90 – tych kiedy przeprowadziła serię ataków na amerykańskich i brytyjskich dyplomatów popierających reżim wojskowy. Zginęło wówczas blisko 20 osób. Wśród zasadniczych celów grupy można wymienić: usunięcie wojska amerykańskich z terytorium Grecji, doprowadzenie do wyprowadzenia Turków z Cypru oraz zmuszenie greckich władz do wystąpienia z NATO i Unii Europejskiej. W 2002 roku policja grecka ujęła przywódców 17 N co znacząco osłabiło organizację.

Każda z wymienionych organizacji przedstawiona jest w sposób treściwy i analityczny począwszy od tła historycznego po czasy współczesne. Leksykon będzie przydatny każdej osobie interesującej się problematyką międzynarodową a w szczególności studentom kierunków politologicznych w tym przede wszystkim stosunków międzynarodowych. Oraz wszystkim, którzy poszukują nowoczesnego narzędzia do zrozumienia jednego z najważniejszych problemów współczesnego świata. Na aktualność problematyki terrorystycznej jako zagrożenia cywilizacyjnego współczesnego świata wskazuje fakt, że niniejsza monografia stanowi część programu badawczego pod nazwą „Wewnętrzne i międzynarodowe aspekty terroryzmu”, realizowanego przez międzynarodowy zespół politologów, prawników, socjologów, ekonomistów i historyków.

Dr Wojciech Stankiewicz

Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

Książki na temat międzynarodowego terroryzmu znajdą Państwo na: