Ojczyzna Basków i Wolność (ETA)
ETA, Euskadi Ta Askatasuna, Ojczyzna Basków i Wolność, tajna, separatystyczna organizacja działająca w Hiszpanii, walcząca przy pomocy metod terrorystycznych (głównie terroru indywidualnego, wymierzonego przeciwko funkcjonariuszom państwa hiszpańskiego) o niepodległość kraju Basków.
Założona w 1958 rozpoczęła działalność w 1959, dokonując zamachów bombowych w Bilbao Vitoria i Santander. Współpracująca z Partido Nacionalista Vasco.
W 1974 doszło do ostatecznego rozłamu w łonie organizacji i powstania:
- ETA „polityczno-militarnej”, popierającej demokratyzację Hiszpanii i autonomię Basków. Zadecydowała o odrzuceniu terroryzmu i powołaniu legalnej partii Euskal Iraultzako Alderdia, połączonej następnie ze skrajnie lewicową Euskadiko Ezkerra, która ostatecznie weszła w skład Hiszpańskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej. W 1982 zaprzestała działalności.
- ETA „militarnej”, która opowiadała się za kontynuacją walki terrorystycznej. Powiązana z radykalną formacją polityczną Herri Batasuna (Jedność Ludowa), legalna od 1986, 16% mandatów w parlamencie Baskonii i 12% – Nawarry. Jej głównym celem jest połączenie Nawarry i Kraju Basków oraz niepodległość.
W zamachach ETA zginęło (do 1993) ponad 750 osób, do najbardziej znanych akcji ETA należą: 1961 próba wykolejenia pociągu jadącego do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej, 1968 zabójstwo szefa policji M. Manzanasa (znanego z torturowania bojowników ETA), 1973 zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco (atak rakietowy na samochód). W odpowiedzi policja dokonywała masowych aresztowań, 1969 policji udało się aresztować prawie całe kierownictwo ETA. W 1970 w wyniku procesu 16 bojowników ETA w Burgos, 6 z nich zostało skazanych na karę śmierci.
Organizacja podejmowała współpracę z innymi ugrupowaniami terrorystycznymi, m.in. z: IRA, Czerwonymi Brygadami, grupami Palestyńczyków (Organizacja Wyzwolenia Palestyny) (szkolenie bojowników w Jemenie).
W 1988 kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych kwestii (spotkanie w Algierze 1989). W 1995 ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięcie armii hiszpańskiej od procesu rozszerzania autonomii w Kraju Basków.
Główne punkty 35 letniej historii
Krwawe miesiące
Grudzień 2003: Policja we francuskim mieście Mont-de-Marsan ponownie ujmuje Ibona Fernandeza Iradi’ego, uważanego za szefa działu logistyki ETA.
Listopad 2003: Hiszpańska policja aresztuje 12 podejrzanych o przynależność do kierownictwa organizacji.
Lipiec 2003: W hiszpańskich kurortach Alicante i Benidrom w odstępie kilku minut wybuchają dwie bomby. Rannych jest 13 osób. Pięć dni później ładunek eksploduje na parkingu samochodowych na lotnisku Santander.
Maj 2003: Stany Zjednoczone uznają Batasunę za ugrupowanie terrorystyczne. Miesiąc później w ślady Waszyngtonu idzie Unia Europejska. Według danych hiszpańskich, w ciągu 30 lat ETA zabiła w sumie 800 osób.
Marzec 2003: Hiszpański Sąd Najwyższy zakazuje ostatecznie działalności Batasunie. To odpowiedź na wniosek rządu. Jest to jednocześnie pierwszy przypadek zakazania działalności partii politycznej w Hiszpanii od czasu śmierci generała Franco w 1975 roku.
Luty 2003: Rząd w Madrycie zamyka baskijską gazetę „Euskaldunon Egunkaria”, zarzucając jej powiązania z ETA. Następnego dnia wychodzi jednak inna gazeta baskijska „Egunero”, z tytułem na pierwszej stronie: „Zamknięta, ale nie uciszona”.
Grudzień 2002: Podejrzewany o kierowanie logistyką ETA Ibon Fernandez Iraki ucieka z policyjnego aresztu w południowej Francji. Pojmało go 3 dni wcześniej tuż przy granicy z Hiszpanią.
Wrzesień 2002: Policja we Francji aresztuje kobietę i mężczyznę podejrzewanych o przynależność do ścisłego kierownictwa organizacji. To wynik wspólnej akcji policji francuskiej i hiszpańskiej. Mężczyzna – Juan Antonio Olarra Guribi – uważany jest za szefa zbrojnego ramienia ETA.
Sierpień 2002: Sędzia Baltazar Garzon zawiesza działalność Batasuny na 3 lata, uznając, że jest ona częścią ETA. Ta ostatnia, twierdzi sędzia, jest „winna zbrodni przeciwko ludzkości”. Parlament Hiszpanii decyduje się jednak iść jeszcze dalej i w głosowaniu opowiada się za całkowitym zakazem istnienia Batasuny.
Lipiec 2002: Sędzia Garzon nakazuje przejęcie aktywów Batasuny o wartości 18 milionów euro.
Grudzień 2001: Unia Europejska uznaje ETA za organizację terrorystyczną. To pierwszy przypadek użycia takiego sformułowania przez Piętnastkę i duże dyplomatyczne zwycięstwo hiszpańskiej dyplomacji.
Listopad 2001: Sędzia Jose Maria Lidon zostaje zastrzelony w Bilbao. Niecałą dobę wcześniej w Madrycie wybuch bomby rani 100 osób. Lidon skazał w 1987 roku sześciu sympatyków ETA na długoletnie więzienie.
Maj 2001: Wysoki rangą polityk rządzącej Partii Ludowej Manuel Jimenez Abak zostaje zastrzelony w Saragossie na tydzień przed wyborami do lokalnego parlamentu Kraju Basków.
Marzec 2001: Polityk Partii Socjalistycznej Froilan Elexpe zostaje zastrzelony w pobliżu San Sebastian. Sprawcami byli prawdopodobnie członkowie ETA.
Listopad 2000: Krół Juan Carlos ostro potępia ETA w mowie z okazji 25 rocznicy objęcia tronu. Niezwykłe dl a monarchy polityczne przesłanie następuje dwa dni po zabójstwie członka rządu w Barcelonie.
Sierpień 2000: Tysiące osób demonstrują na ulicach Bilbao poparcie dla ETA po tym, jak czterech członków ugrupowania ginie w wyniku wybuchu samochodu, którym jechali.
Maj 2000: Król Juan Carlos i królowa Sofia są wśród tysięcy Hiszpanów w czasie czuwania mającego upamiętnić zamordowanego dziennikarza Jose Luisa de la Calle. Rzecznik króla mówi, że to pierwszy taki gest ze strony monarchy.
Wiosna 2000: Film Yoyes przełamuje długoletnie taboo w hiszpańskim kinie. Film oparty jest na biografii członka ETA Dolores Gonzaleza Catariana.
Styczeń i Lipiec 2000: Samochody-pułapki wybuchają w Madrycie i stolicy Kraju Basków Victorii, oznajmiając powrót pełnej przemocy kampanii separatystów.
Listopad 1999: Separatyści ogłaszają koniec 14 miesięcznego zawieszenia broni. Informują o tym w baskijskiej gazecie, jako powód podając brak postępów w rozmowach z hiszpańskim rządem.
Sierpień 1999: Premier Jose Maria Aznar określa ETA jako „zagrożenie dla pokoju” i wzywa ugrupowanie, by udowodniło swoje zaangażowanie na rzecz pokoju. Separatyści chwilę później ogłaszają, że rozmowy z rządem nie przynoszą skutków.
Maj 1999: Pierwsze i jak dotąd jedyne spotkanie pomiędzy przedstawicielami ETA a hiszpańskim rządem w Zurychu.
Wrzesień 1998: ETA ogłasza początek pierwszego w swej historii zawieszenia broni. Wchodzi ono w życie 18 września.
Lipiec 1998: Wybuch bomby umieszczonej w samochodzie zabija radnego Partii Ludowej Manuela Zamarreno.
Kwiecień 1998: W Irlandii Północnej podpisane zostaje Porozumienie Wielkopiątkowe. Jak się ocenia, ETA jest pod dużym wrażeniem północno-irlandzkiego procesu pokojowego. ETA ma tradycyjne kontakty z republikanami. Irlandzka Sinn Fein udziela partii Herri Batasuna wskazówek w dziedzinie negocjacji z rządem.
Marzec 1988: Główne partie hiszpańskie angażują się w rozmowy mające zakończyć falę przemocy w Kraju Basków. Negocjacje toczą się bez udziału rządu.
Grudzień 1997: 23 przywódców Herri Batasuna trafia do więzienia na 7 lat za współpracę z ETA. Oskarżenie opierało się na filmie prezentującym zamaskowaną bojówkę ETA, który baskijska partia próbowała pokazać w czasie kampanii wyborczej.
Lipiec 1997: ETA porywa i zabija baskijskiego radnego. W atmosferze odrazy i oburzenia 6 milionów ludzi wychodzi na ulice Hiszpanii.
1997: Początek kampanii ETA przeciwko politykom Partii Ludowej.
Marzec 1996: Prawicowa Partia Ludowa wygrywa wybory parlamentarne. ETA postrzega to ugrupowanie jako spadkobiercę Franco.
1995: Próba zabicia szefa Partii Ludowej Jose Marii Aznara za pomocą samochodu-pułapki.
Lipiec 1987: 21 osób robiących zakupy ginie w zamachu na supermarket w Barcelonie. ETA przeprasza za błąd.
1980: W ciągu roku w wyniku działalności ETA ginie 118 osób. To najkrwawszy dotąd rok.
1978: Powstaje polityczne skrzydło ETA Herri Batasuna.
Grudzień 1973: Nacjonaliści baskijscy zabijają w Madrycie premiera admirała Luisa Carrero Blanco. To zemsta za egzekucję bojowców ETA.
Lata Franco
1968: ETA zabija swoją pierwszą ofiarę Melitona Manzanasa, szefa tajnej policji w San Sebastian.
1961: Rozpoczyna się kampania przemocy ze strony separatystów. ETA próbuje wykoleić pociąg wiozący polityków.
1959: Powstaje ETA. Jej głównym celem jest utworzenie niepodległego państwa Basków. Pełna nazwa organizacji – Euzkadi Ta Askatasuna – oznacza „Ojczyzna Basków i Wolność”.
1937: Generał Franco okupuje Kraj Basków. Wcześniej region ten cieszył się szeroką autonomią. Generał wprowadza rządy bezpośrednio z Madrytu. Brutalnie tłumi wszelkie aspiracje ku niepodległości.
opracował: Maciej Mijalski
źródła: BBC , ABW , TRC