Misja Ewaluacyjna UE dotycząca zdolności polski w zakresie zwalczania terroryzmu

Dodane przez admin dnia 03/17/2005 w kategorii Antyterroryzm, Przeciwdziałanie terroryzmowi w Polsce | komentarze

Unia Europejska a terroryzm

Unia Europejska po zamachach w Madrycie stanęła w obliczu bezpośredniego zagrożenia dla swojego bezpieczeństwa. Ze względu na swobodę przepływu osób w jej granicach, ograniczone kontrole graniczne oraz rozbudowaną infrastrukturę, potencjalne ryzyko stania się ofiarą zamachu rośnie nie tylko dla Unii, ale też dla poszczególnych jej członków.

Z tego powodu podjęta została decyzja o powołaniu Europejskiego Koordynatora ds. Zwalczania Terroryzmu. 25 marca 2004 r. podpisana została Deklaracja o Zwalczaniu Terroryzmu . Zawierała ona postanowienia podjęte przez Państwa Członkowskie Unii Europejskiej podczas nadzwyczajnego posiedzenie Rady Europejskiej, związanego z atakami w Madrycie.

Do najważniejszych postanowień Deklaracja należą zapisy dotyczące kwestii:

• solidarności pomiędzy państwami członkowskimi w obliczu zagrożenia terrorystycznego,
• zobowiązania do podjęcia wszelkich możliwych wysiłków zmierzających do wspólnego zwalczanie terroryzmu międzynarodowego zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych oraz rezolucją nr 1373 z 2001 r. Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych,
• impulsu skierowanego na stworzenie Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa odnośnie terroryzmu,
• stworzenia ram koncepcyjnych wkładu Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa
  i Obronności w walce z terroryzmem,
• istniejących środków współpracy pomiędzy państwami członkowskimi,
• wzmocnienia środków bezpieczeństwa na granicach oraz zwiększenia skuteczności wykrywania fałszywych dokumentów,
• strategicznych celów dla zaktualizowanego Planu Działań UE odnośnie zwalczania terroryzmu:
• pogłębienie międzynarodowego konsensusu i wzmocnienie współpracy w dziedzinie zwalczania terroryzmu,
• zredukowanie dostępu terrorystów do środków finansowych i in. zasobów ekonomicznych,
• maksymalizowanie wydajności działań UE i jej organów w stosunku do wykrywania, ścigania i prowadzenia postępowań przeciwko sprawcom czynów terrorystycznych oraz w stosunku do zapobiegania czynom terrorystycznym,
• ochrona bezpieczeństwa międzynarodowego transportu i zapewnianie efektywnych systemów kontroli granicznych,
• zwiększanie zdolności UE do stawiania czoła skutkom ataku terrorystycznego,
• działanie odnośnie czynników, które przyczyniają się do wspierania
  i rekrutacji do terroryzmu,
• skierowanie i skupienie działań UE na stosunki zewnętrzne z priorytetowymi krajami trzecimi, w których możliwości zwalczania terroryzmu lub zobowiązanie do niego powinny zostać wzmocnione,
• wymiana informacji wywiadowczych,
• zapobieganie finansowaniu terroryzmu,
• środki ochrony transportu i ludności,
• współpraca międzynarodowa,
• współpraca z USA i innymi partnerami,
• utworzenie pozycji Europejskiego Koordynatora ds. Zwalczania Terroryzmu.

Tworząc stanowisko Europejskiego Koordynatora, Rada Europejska podkreśliła, że kompleksowe i skoordynowane podejście jest jedyną metodą odpowiadania na zagrożenie terrorystyczne.

Koordynator pracuje w ramach Sekretariatu Rady i koordynuje prace Rady związane ze zwalczaniem terroryzmu. W odniesieniu do zadań Komisji Europejskiej dokonuje stałego przeglądu instrumentów, którymi posługuje się UE w zwalczaniu terroryzmu. Jego zadaniem jest również regularne składanie raportów Radzie odnośnie powyższych przeglądów, a także zapewnienie efektywnych przeglądów kwestii regulowanych postanowieniami Rady. Deklaracja zawiera również postanowienie dotyczące powołania na stanowisko Koordynatora Gijsa de Vries.

Analiza zapisów Europejskiego Planu Działania odnośnie Zwalczania Terroryzmu pozwala stwierdzić, że bieżące działania Koordynatora dotyczą przede wszystkim:

• opracowania zapisów Europejskiego Planu Działania odnośnie Zwalczania Terroryzmu,
• wspieranie roli Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz wszystkich jej właściwych organów w zwalczaniu terroryzmu,
• koordynacja prac ciał i grup roboczych zajmujących się zwalczaniem terroryzmu w ramach prac UE,
• identyfikowanie krajów priorytetowych UE w kontekście zagrożenia terroryzmem i jego prewencji,
• współpraca w zwalczaniu terroryzmu z organami Rady Europy,
• wzmacnianie współpracy w dziedzinie zwalczania terroryzmu z USA i in. partnerami,
• zapewnianie skuteczności procedur UE w odniesieniu do zamrażania aktywów, z włączeniem procedur dotyczących nie-finansowych zasobów ekonomicznych,
• zapewnienie Europol’owi dostępu do wszystkich istotnych informacji wywiadowczych, które mogą dostarczyć państwa członkowskie,
• przedstawianie wyników ewaluacji państw członkowskich pod kątem ich zabezpieczenia przed zagrożeniem terrorystycznym,
• działanie na rzecz wzmacniania mechanizmów współpracy pomiędzy służbami policyjnymi, bezpieczeństwa i wywiadowczymi,
• przygotowanie raportów dotyczących implementacji działań podejmowanych na forum UE odnośnie zwalczania terroryzmu,
• wnoszenie wkładu do rozwijania długoterminowych strategii działań UE w dziedzinie zwalczania terroryzmu,
• wnoszenie wkładu do rozwijania programów dobrego zarządzania i rządów prawa,
• wspomaganie dialogu europejsko – arabskiego,
• uczestniczenie w udzielaniu pomocy technicznej i analitycznej w krajach priorytetowych,
• zapewnienie właściwego miejsca zapisów odnoszących się do priorytetów Europejskiego Planu Działania w zapisach porozumień z krajami priorytetowymi.

Praktycznie wszystkie działania realizowane przez Europejskiego Koordynatora prowadzone są we współpracy z innymi podmiotami, takimi jak: Komisja, Rada, COTER, państwa członkowskie UE, Komitet Art. 36, Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa itp.

Deklaracja Rady Europejskiej odnosi się do kilku dokumentów, które stanowią ramę zwalczania terroryzmu w Unii Europejskiej:

• Ramowa Decyzja Rady o zwalczaniu terroryzmu,
• Ramowa Decyzja Rady o Europejskim Nakazie Aresztowania,
• Ramowa Decyzja Rady o Wspólnych Zespołach Dochodzeniowych,
• Decyzja Ramowa Rady dotycząca prania brudnych pieniędzy, identyfikacji, śledzenie i zamrażania i konfiskaty środków popełnienia przestępstw lub przychodów z przestępstw,
• Decyzja o założeniu Eurojust’u,
• Decyzja dotycząca implementacji szczególnych środków współpracy policyjnej i sądowej służących zwalczaniu terroryzmu.

Wszystkie te działania mają służyć jednemu celowi: zwiększeniu możliwości (capabilities) Unii Europejskiej odnośnie zapobiegania, przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu międzynarodowego.

Misja Ewaluacyjna UE dotycząca zdolności Polski w zakresie zwalczania terroryzmu.

Ze względu na fakt, iż Unia Europejska jest podmiotem międzynarodowym, który składa się z suwerennych państw, skuteczność jej działania bezpośrednio uzależniona jest od zdolności jej członków do spełniania postawionych im zdań w określonej dziadzienie. Dlatego właśnie Unia Europejska, oprócz rozwijania swoich zdolności (wdrażania decyzji ramowych, tworzenia instytucji Koordynatora czy usprawniania poprzez użycie obu wymienionych środków współpracy pomiędzy instytucjami, agencjami i organami UE a państwami członkowskimi) podejmuje także działania skierowane na wzmocnienie zdolności państw członkowskich w tym zakresie. Takiemu wzmocnieniu, a także analizie dotychczasowych osiągnięć i identyfikacji braków lub niedociągnięć istniejącego systemu służą wizyty przedstawicieli UE organizowane w ramach procedury „peer evaluation”, czyli partnerskiej oceny państw członkowskich UE. Uczestniczą w nich pracownicy Rady UE oraz Komisji Europejskiej, a także eksperci państw członkowskich.
W dniach 13 – 17 grudnia 2004 r. misja ewaluacyjna UE badająca zdolności w zakresie zwalczania terroryzmu przebywała w Polsce. Rada UE uznała, że decydujący głos w ewaluacji będą mieli eksperci wyznaczeni przez państwa członkowskie, którzy wzięli udział w misji.

Ze strony polskiej organizację wizyty koordynował Pan Andrzej Brachmański, Sekretarz Stanu w MSWiA we współpracy z Międzyresortowym Centrum ds. Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej i Terroryzmu Międzynarodowego , Bezpośrednio za merytoryczny przebieg ewaluacji po stronie polskiej odpowiadali funkcjonariusze służb bezpieczeństwa publicznego (Policji i Straży Granicznej) oddelegowani do pełnienia zadań w Międzyresortowym Centrum ds. Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej i Terroryzmu Międzynarodowego.

W programie misji ewaluacyjnej znalazły się punkty umożliwiające członkom misji zapoznanie się z działaniem poszczególnych służb i instytucji odpowiedzialnych za zwalczanie terroryzmu w Polsce (Policji, ABW, AW, Straży Granicznej, Rządowego Centrum Koordynacji Kryzysowej, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Finansów oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych). Profesjonalna organizacja całej wizyty i odpowiadające potrzebom ewaluacji rozplanowanie wizyt umożliwiły członkom misji zapoznanie się z potrzebnymi im informacjami dotyczącymi narzędzi i mechanizmów zwalczania terroryzmu w Polsce.

Podstawowe wnioski merytoryczne, wynikają z przeprowadzonej ewaluacji, dotyczą przede wszystkim bardzo ograniczonego zakresu koordynacji zwalczania terroryzmu w Polsce. Dostrzegalny jest brak systemu umożliwiającego pełne współdziałanie służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w Polsce. W zwalczanie terroryzmu w Polsce zaangażowane są przynajmniej 4 służby o podobnych uprawnieniach: Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Straż Graniczne i Służba Celna. Spośród tych podmiotów dwa, tzn. Policja i ABW mają podobne zadania, obowiązki i uprawnienia, co stwarza niebezpieczeństwo powielania podejmowanych czynności. Co więcej każda
z wymienionych służb podlega innemu organowi decyzyjnemu. Są one wzajemnie niezależne, a współpraca między nimi odbywa się na podstawie porozumień. Świadczy to o braku narzuconego przez państwo systemu współdziałania. Jednocześnie watro jednak odnotować, że koordynacja wewnątrz poszczególnych instytucji jest bardzo sprawna, a ich funkcjonariusze i pracownicy są dobrze przygotowani do pełnienia swoich zadań.

Najważniejszym wnioskiem dla Polski jest konieczność nie tylko stworzenia centrum koordynującego zwalczanie terroryzmu na poziomie polityczno – strategicznym, ale także jednej jednostki centralnej, mającej uprawnienia i możliwości fizycznego zwalczania aktu terrorystycznego. Takie rozwiązania pozwoliłyby w pełni wykorzystać istniejący w Polsce potencjał i możliwości służb odpowiedzialnych za utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Niewątpliwie godnym podkreślenia jest fakt, iż zaczątkiem, który może posłużyć tworzeniu systemowych rozwiązań w dziedzinie zwalczania terroryzmu w Polsce jest istnienie Międzyresortowego Centrum ds. Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej i Międzynarodowego Terroryzmu. Zostało to dostrzeżone i podkreślone także przez członków misji ewaluacyjnej UE.

Podczas przeglądu instytucji i narzędzi służących zwalczaniu terroryzmu, do którego impulsem była misja ewaluacyjna UE, dostrzeżone i uwypuklone zostały te elementy, które są istotne w szeroko pojętym przeciwdziałaniu terroryzmowi, a nie są stosowane w Unii Europejskiej, do których należały praktyki Straży Granicznej, podporządkowanie Wywiadu Finansowego Ministerstwu Finansów, a także statystycznie bardziej niż w UE wydajna praca służb celnych odnośnie kontroli granicznych.

Watro podkreślić, że przedstawiciele Unii Europejskie i państw członkowskich zaznaczali podczas pobytu w Polsce, że Unia angażuje swoje siły – i siły państw członkowskich – w zwiększanie efektywności narzędzi antyterrorystycznych zarówno na poziomie unijnym, jak i na poziomie narodowym ze względu na to, iż terroryzm stanowi zagrożenie dla każdego członka społeczności międzynarodowej. Każde państwo, co jest coraz powszechniej dostrzegane przez instytucje i organizacje międzynarodowe i ponadnarodowe, które stanowi element współczesnego systemu międzynarodowego opartego na demokratycznym modelu zachodnim, może stać się celem ataku nie jako indywidualny podmiot działający na arenie międzynarodowej, ale właśnie jako element wspomnianego systemu. Polska jest odpowiedzialna nie tylko za swoje bezpieczeństwo, ale także za bezpieczeństwo swoich partnerów międzynarodowych (UE) oraz swoich sojuszników (NATO).

Analiza powstającego w Polsce systemu zwalczania terroryzmu międzynarodowego pozwala stwierdzić, że nasze państwo posiada odpowiedni potencjał, który może posłużyć efektywnemu przeciwdziałaniu zjawisku zagrażającemu nie tylko Polce, ale wszystkim członkom społeczności międzynarodowej. Potrzeba jednak jeszcze wiele wysiłków skierowanych na stworzenie właściwego systemu koordynacji, który umożliwi wykorzystanie tego potencjału dla dobra zarówno Polski, jak i całej demokratycznej Europy.

Autor: Krzysztof Liedel
Krzysztof Liedel pracuje w Międzyresortowym Centrum ds. Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej i Międzynarodowego Terroryzmu