Kultura polityczna Iraku w procesie demokratyzacji

Dodane przez admin dnia 01/27/2006 w kategorii Konflikt na Bliskim Wschodzie | komentarze

Definicja kultury politycznej

Kultura polityczna jest to całość ukształtowanych historycznie wzorów zachowania, wartości, norm i praw określających kształt, sposób funkcjonowania systemu politycznego w danym państwie oraz wzajemne stosunki władzy i obywateli[1] .

Elementy kultury politycznej w odniesieniu do Iraku

Analizując kulturę polityczną Iraku oparłem się na czterech elementach składowych tejże kultury:

1. Element poznawczy czyli wiedza na temat procesów i faktów politycznych – istotą tej części kultury politycznej wydają się być wolne media, które pod rządami Husajna właściwie nie istniały, drukowane wówczas tylko gazety centralne opisywały sukcesy dyktatora, podobnie radio i telewizja, wyrażanie własnych opinii przez dziennikarzy było karane[2] , nawet dzisiaj al.-Dżazira uprawia propagandę przeciwko Stanom Zjednoczonym a cenzura i ograniczanie mediów w czasach wolności prasy wydaje się nie wchodzić w rachubę, wolność mediów jest także prawdopodobnie łamana przez samych Amerykanów – wojsko amerykańskie płaci gazetom aby te, zamieszczały artykuły, przedstawiające działania wojsk amerykańskich w Iraku oraz postępy w odbudowie kraju w korzystnym świetle a potępiały działania rebeliantów[3] , z drugiej strony iraccy dziennikarze mogą wyrażać swoje opinie choć zdarzają się próby uzależnienia mediów od partii politycznych i przywódców religijnych (np. redaktor gazety jest jednocześnie członkiem partii politycznej), czwartkowe wybory do parlamentu ukazały podejście wielu Irakijczyków do głosowania – „Mój głos przyczyni się do tego, że Amerykanie wyjdą z Iraku” cieszyli się iraccy wyborcy, i trudno się z nimi nie zgodzić, gdyż tylko wolny, demokratyczny Irak będzie zdolny do samodzielnego rządzenia – wielokrotnie powtarzał amerykański prezydent George Bush[4] , świadomość polityczna decydowania o losach swojego kraju wydaje się występować u dużej ilości obywateli Iraku, gdyż 70% irackiej społeczności poszło do urn wyborczych mimo podziałów etnicznych i narodowych, wielu mieszkańców Iraku wierzy, że wybory zakończą spiralę przemocy w kraju
2. Element normatywny – wartości i zasady które powinny kształtować sferę polityki – jeśli mówimy o demokratyzacji Iraku oraz wartościach jakie za nią idą to należałoby wskazać na: współpracę międzynarodową opartą na negocjacjach i kompromisach (wolne wybory, brak przemocy), zapewnienie wzrostu gospodarczego (walka z ubóstwem, zapewnienie pracy, walka z korupcją i izolacjonizmem hamującym napływ zagranicznych inwestorów), walka z terroryzmem, konfliktami etnicznymi, wojnami partyzanckimi, istnieje prawdopodobieństwo, że nie rozwiązanie tych problemów może doprowadzić do upadku procesu demokratyzacji oraz tworzonego obecnie systemu, jeśli Irak ma stać się demokracją to wartości kształtujące sferę polityki także powinny być demokratyczne, ambiwalentną politykę prowadzą takie ugrupowania islamskie jak palestyński Hamas czy libański Hezbollah, z jednej strony partie polityczne np. niosące ludziom pomoc humanitarną z drugiej grupy terrorystyczne, stosujące przemoc, zabijające niewinnych ludzi – jedynym wyjściem ich integracji ze sceną polityczną wydaje się ich rozbrojenie oraz odwoływanie się w swej działalności jedynie do pokojowych reguł[5] , wydaje się, że nawet sami rebelianci iraccy zrozumieli idee wyborów – o ile styczniowe wybory były poprzedzane groźbami „utopienia wyborców we krwi” o tyle grudniowe wybory zostały poprzedzone deklaracjami ze strony irackich rebeliantów wstrzymania się ataków na głosujących jak również ochronę wyborców przed „cudzoziemskimi fanatykami z Al-Kaidy”, może to oznaczać początek końca walk zbrojnych w Iraku oraz prowadzenie polityki już nie za pomocą ładunków wybuchowych ale poprzez negocjacje, Stany Zjednoczone zapowiedziały współpracę z nowym irackim rządem zarówno w dziedzinie bezpieczeństwa jak i gospodarki jak również w stosunkach dyplomatycznych między dwoma krajami,
3. Element oceniający – opinie i sądy wartościujące na temat instytucji życia politycznego, nawet jeśli Irakijczycy posiadają własne sądy na temat instytucji życia politycznego, to i tak pójdą głosować tak, jak im będą kazali przywódcy duchowni, Ci ostatni jednak zdali sobie sprawę, że bojkot styczniowych wyborów pozbawił szyitów wpływu na losy kraju, stąd tak znaczny udział tej części społeczeństwa w wyborach do parlamentu, świadomość dotycząca instytucji życia politycznego przez wiele lat ograniczona do polityki Saddama Husajna, którego nie wolno było jawnie krytykować, który był ukazywany w dobrym świetle – to wszystko mogło wytworzyć u wielu osób ocenę pozytywną zarówno systemu jak i samego dyktatora, udział Irakijczyków w wyborach powszechnych ukazuje ich stosunek do demokracji, do wolności, do decydowania o losach własnego państwa, coraz rzadziej słyszy się głosy tęsknoty i nostalgii za reżimem Husajna, trzeba jednak zapobiegać takim aferom jak ta z więzienia Abu Ghraib w którym strażnicy w sposób niehumanitarny traktowali irackich więźniów – sprawa ta budzi oczywiste oburzenie oraz brak zaufania do służb publicznych, jedynym rozwiązaniem w tej sytuacji wydaje się być ukaranie sprawców oraz niedopuszczenie do podobnego incydentu w przyszłości,
4. Element emocjonalny – postawy i zachowania prezentowane na scenie politycznej, do czasu obalenia reżimu Saddama Husajna zachowania polityczne przejawiały się w terrorze, kulcie jednostki, braku opozycji, przemocy, roszczeniach, braku współpracy z organizacjami międzynarodowymi i nie uznawanie ich rezolucji, 30 stycznia w wyborach powszechnych został wybrany tymczasowy rząd iracki, dwa miesiące później Rada Prezydencka Iraku wybrała premierem Ibrahima Dżafariego oraz prezydentem Iraku Dżalala Talabaniego, prezydent zapowiedział amnestię dla irackich partyzantów oraz dążenie do pokojowego rozwiązania wszelkich konfliktów, odbył także podróże zagraniczne między innymi spotkał się w Watykanie z papieżem Benedyktem XVI z którym rozmawiał o dialogu między religiami i grupami społecznymi oraz odbudowie Iraku, tarabani także nie ustalił terminarza wycofania amerykańskich wojsk mimo wcześniejszych deklaracji o redukcji sił USA w Iraku, w chwili obecnej dominację na irackiej scenie politycznej wydaje się zyskiwać Zjednoczony Sojusz Iracki (ZSI) w skład którego wchodzi 18 szyickich ugrupowań religijnych, sponsorowany przez Iran, w którym także rządzą szyici a który jest oskarżany o wspieranie irackich rebeliantów, ZSI zapowiedział rozmowy z sunnitami, Kurdami i innymi grupami celem stworzenia koalicji jedności narodowej, jednym z punktów programu ZSI jest określenie terminu wycofania międzynarodowych sił z Iraku, inne hasła programowe to: przyjęcie systemu ubezpieczeń społecznych, gwarantujących pracę każdemu obywatelowi, ulgi budowlane, anulowanie irackich długów, odszkodowania wojenne, przeznaczenie dochodów ze sprzedaży ropy na rozwój gospodarczy[6] , należałoby także wskazać na przyjętą 15 października w wyniku referendum ustawę zasadniczą, najmniejsze poparcie uzyskała ona wśród sunnitów, obawiających się o możliwe zjednoczenie szyickiego południa, które mogłoby się przeobrazić w minipaństwo, zbliżyć do Iranu i doprowadzić do rozpadu państwa, konstytucja zakłada m.in.: Irak jest demokratyczną republiką parlamentarną w której Islam jest „oficjalną religią państwa” i podstawowym źródłem ustawodawstwa, co oznacza, że prawo, sprzeczne z zasadami islamu jest sprzeczne, nie wolno jednak uchwalać praw, „sprzecznych z zasadami demokracji”, Irak jest państwem federalnym składającym się z 18 prowincji, które mogą łączyć się w regiony federalne, konstytucja wprowadza także równouprawnienie kobiet i mężczyzn w życiu publicznym (głosowanie i sprawowanie urzędów publicznych), przemoc w rodzinie jest zakazana[7] , pytaniem pozostaje próba pogodzenia islamu z demokracją albo inaczej tworu boskiego z tworem ludzkim (kapitalizmem i innymi izmami tworzonymi przez ludzi), czy możliwe jest stworzenie zachodnie demokracji w państwie muzułmańskim, w którym islam jest głównym źródłem prawa?

Podsumowując należy podkreślić, że kultura polityczna tak bardzo ograniczona za czasów panowania Saddama Husajna przechodzi obecnie swego rodzaju odrodzenie. Świadczą o tym m.in. szeroki udział obywateli w wyborach, poparcie wyborów przez rebeliantów, kształtująca się scena polityczna wraz z opozycją, równouprawnienie kobiet itd. Wiara w wartości systemu demokratycznego wydaje się odradzać na nowo. Kultura polityczna w Iraku będzie zależała między innymi od tego, czy nowe elity polityczne, będą potrafiły współpracować ze sobą dla pokonania problemów społecznych. Jeśli politycy będą wykorzystywali władzę do własnych celów wpłynie to negatywnie na kulturę polityczną. Proces demokratyzacji Iraku dobrze rokuje na przyszłość, gdyż sprzeciw społeczeństwa wobec partii rządzących nie musi przejawiać się już więcej poprzez walkę zbrojną ale poprzez równe, powszechne wybory bądź poprzez referendum[8] .

Opracował: mgr Wojciech Grabowski, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, redaktor portalu www.terroryzm.com
________________
1. K. Olechnicki, P. Załęcki, Słownik socjologiczny, Graffiti BC, Toruń 2002.
2. Nali (iracki dziennikarz) opowiada, że w czasie panowania Saddama tylko raz słyszał o nieposłusznym dziennikarzu. Pracował on w gazecie „Az-Zawra”. „Starał się być niezależny. W 1993 r. napisał prawdę o sytuacji kraju. Skutek tego był taki, że wszystkich dziennikarzy irackich zaproszono do wielkiej hali i tam musieli obrzucić go pomidorami. Zmusił ich do tego jeden z synów Saddama”, w: P. Hochstim, „Irakijczycy wciąż uczą się tworzyć wolne media”, z dnia 10.11.2005, http://www.wirtualnemedia.pl/document.php?id=437391 [16.12.05].
3. „Wolne media w Iraku?” z dnia 05.12.05 w: http://esponsor.pl/wydarzenia/Wolne.media.w.Iraku [16.12.05].
4. „Rekordowa frekwencja w wyborach w Iraku” z dnia 16.12.05 w: http://serwisy.gazeta.pl/swiat/1,34216,3071830.html [17.12.05].
5. K. F. Smith, „Demokracja okupacja”, Newsweek Polska z dnia 4.12.05 (nr 48/05), str. 48.
6. N. Klein, „Środkowy palec dla Ameryki”, marzec 2005, w: http://www.studencka.pl/view.php?g=18&nr=4 [16.12.05].
7. „Konstytucja iracka przeszła w referendum”, IAR, PAP, TVP, z dnia 25.11.05, w: http://ww2.tvp.pl/124,20051025260674.strona [16.12.05].
8. S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.