Krótka historia Irlandzkiej Armii Republikańskiej

Dodane przez admin dnia 03/21/2005 w kategorii Organizacje terrorystyczne | komentarze

Przyczyn, które doprowadziły do powstania IRA, należy się doszukiwać w dość odległej czasowo historii Irlandii. Od V wieku p.n.e. do Irlandii zaczęli napływać Celtowie, którzy wprowadzili tam swą kulturę i organizację. Irlandia była też celem najazdów rzymskich, lecz nigdy nie została przez Rzymian zdobyta, co umożliwiło rozwój celtyckiej kultury. W V wieku pojawiło się tam chrześcijaństwo. Od VIII wieku rozpoczęły się najazdy wikingów, których ekspansję z czasem zahamowano, zjednoczenie w walce nie oznaczało jednakże zjednoczenia całej wyspy pod jednym panowaniem. Konflikty między rywalizującymi plemionami irlandzkimi doprowadziły do sprowadzenia na wyspę Anglonormanów, którzy szybko stali się na wyspie autonomiczną siłą. Anglonormanowie podobnie jak wcześniej wikingowie, ulegli celtyzacji uniemożliwiając tym samym angielskim władcom sprawowanie władzy nad wyspą. Dopiero ogłoszenie się przez Henryka III królem Irlandii oraz przejście Anglii na protestantyzm rozpoczęło długotrwały, bo trwający przeszło ponad 800 lat konflikt.

Irlandia całkowicie utraciła niepodległość w roku 1690, kiedy to po przegranej bitwie Jakuba II – popieranego przez Irlandczyków katolickiego króla, który utracił tron angielski – z Wilhelmem Orańskim, stała się integralną częścią Anglii. Od tej pory zaczęły się pogłębiać różnice między protestanckim Ulsterem, brytyjskim przyczółkiem na wyspie oraz katolicką resztą Irlandii.

Następne stulecia były czasem podejmowania prób wyrwania się spod wpływów brytyjskich, starano się działać również na drodze parlamentarnej, nie zdołano jednak ta drogą zlikwidować narastających konfliktów religijnych, co w efekcie wpłynęło na wzrost poparcia dla idei republikańskich. Powstały wtedy liczne organizacje narodowe, takie jak utworzony w drugiej połowie XIX wieku związek Fenian, propagujący walkę z okupantem, który później, w roku 1858 przekształcony został w Irlandzkie Bractwo Republikańskie (IRB). Członkowie ruchu postawili sobie za zadanie walczyć wszelkimi środkami z Brytyjczykami oraz wspierać wszelkie akcje podjęte przeciwko nim. Idee tego ruchu, znalazły swe kontynuację w najstarszej nowoczesnej organizacji terrorystycznej, powstałej w wyniku konfliktu, jaki wytworzył się z powodu prób wprowadzenia w Irlandii autonomii.

Korzenie IRA sięgają organizacji Irlandzkich Ochotników (IV), założonej w 1913 roku, w celu uzyskania przeciwwagi wobec Ulsterskich Sił Ochotniczych (UVF), które powołano do walki w 1912 roku przeciwko idei autonomii oraz domagających się pozostania północnego skrawka Irlandii (dzisiejszej Irlandii Północnej) w Imperium Brytyjskim i sprzeciwiających się wprowadzeniu w Irlandii tzw. Rządów Domowych. Obie organizacje miały charakter paramilitarny, z czasem zaczęły sprowadzać broń i prowadzić musztrę. Tymczasem postawa armii brytyjskiej w konflikcie była stronnicza, ponieważ nie robiono nic, aby powstrzymać przemyt broni dla UVF, czyniono natomiast wszystko, aby odebrać broń IV. Warto dodać, że w tym samym czasie istniała już inna organizacja narodowa – Sinn Fein (My sami, Sami dla siebie), która została założona w 1908 roku i była ruchem politycznym o dążeniach niepodległościowych.

Szansa na uzyskanie autonomii, której projekt gotowy był w 1914, przepadła gdy władze na wieść o wybuchu I wojny światowej postanowiły przełożyć jej wejście w życie do czasu zakończenia konfliktu, równocześnie nawołując Irlandczyków do wstąpienia do armii. Część działaczy IV tak uczyniła licząc na przychylność w sprawie autonomii, reszta natomiast pozostała w Irlandii przygotowując się do organizowanego w tym czasie powstania.

Powstanie Wielkanocne, które wybuchło w 1916 roku było punktem zwrotnym na drodze do powstania Irlandzkiej Armii Republikańskiej (Oglaigh na hEireann), dało bowiem początek jednej z najsłynniejszych organizacji terrorystycznych XX wieku. Tak jak poprzednie wystąpienia szybko wygasło. Poparte przez Sinn Fein, z początku miało objąć cały kraj i doprowadzić do wyzwolenia wyspy, ostatecznie wybuchło tylko na ulicach Dublina. Po trwających kilka dni walkach żołnierze brytyjscy rozstrzelali głównych prowodyrów i uczestników powstania, przyczyniając się do uczynienia z nich męczenników i popychając innych do pójścia w ich ślady. Ogłoszoną przez powstańców Deklarację Niepodległości Irlandii zwykło się uważać za statut organizacji.

Niezadowolenie Irlandczyków z niedotrzymania brytyjskich obietnic dotyczących autonomii spowodowało wzrost poparcia dla Sinn Fein, która w 1918 uzyskała zwycięstwo wyborcze w Izbie Gmin, a w styczniu 1919 ogłosiła powstanie niezawisłego parlamentu Irlandii (Dail Eireann) wraz z innymi instytucjami, oraz przemianowała Irlandię na republikę niezależną od Brytanii. Na czele rządu stanął Eamon de Valera – jedyny nie rozstrzelany ze względu na amerykańskie obywatelstwo uczestnik Powstania Wielkanocnego. Takiego stanu rzeczy nie mógł przyjąć oczywiście rząd w Londynie, który unieważnił reformy Sinn Fein i wprowadził stan wojenny. Wtedy to w styczniu 1919 roku do życia powołano oficjalnie, powstałą z dawnych Irlandzkich Ochotników – Irlandzką Armię Republikańską, jako armię nowego państwa (choć nazwy używano już w 1916).
IRA była w nowym rządzie dowodzona przez ministra obrony i podlegała parlamentowi. Nie posiadając przewagi militarnej, IRA podjęła kierowaną przez Sinn Fein wojnę partyzancką (1919-21), jednakże dzięki wypracowanym technikom walki wkrótce zaczęto odnosić pierwsze sukcesy. Niszczenie budynków, fabryk i zabudowań przez stronę brytyjską, rozstrzeliwanie cywilów, palenie ich domów przez paramilitarne oddziały posiłkowe, doprowadzało do zwiększania się liczby ochotników zasilających szeregi IRA.

Walki o niepodległość zakończyły się ostatecznie podpisaniem w Londynie układu (12 XII 1921) dzielącego Irlandię na dwie części. Niezależną i posiadającą własny rząd (o statusie dominium) – południową i północną znajdującą się pod bezpośrednim wpływem Wielkiej Brytanii i stanowiącą jej integralną część. Traktat ten jednakże nie został uznany przez wszystkich, w jego następstwie doszło do podziału i konfliktów wśród nacjonalistów irlandzkich.

Skrzydło umiarkowane zaaprobowało warunki traktatu, zaś skrzydło radykalne – grupujące także wielu członków IRA – zapowiedziało kontynuację walki o pełne zjednoczenie wyspy i niepodległość Irlandii. W konsekwencji tego sporu, wybuchła wojna domowa (1922-23), w której IRA wystąpiła po stronie przeciwników dominialnego statusu Irlandii, kierowanych przez Eamonna de Valerę. Strona Wolnego Państwa Irlandzkiego atakowała kwaterę główną republikanów artylerią brytyjską i choć republikanie byli liczniejsi to nie stawiali zbyt dużego oporu wobec dobrze wyposażonej przez Wielką Brytanię armię WPI, zwłaszcza, że armia Irlandii równie dobrze jak IRA znała teren, na którym prowadzono walki. Republikanie gotowi byli na męczeństwo zgodnie z przysięgą, jaką składano wstępując do IRA niż na ustąpienie, jednakże w wyniku dużych strat, ta krwawa wojna zakończyła się w niespełna rok bez formalnego złożenia broni.

Po ustaniu walk i uwolnieniu jeńców doszło do wielu zmian. W Sinn Fein nastąpił rozłam, część zwolenników traktatu założyła własną organizację, a jej przywódca de Valera, po wyjściu z więzienia zrezygnował z dalszego prowadzenia walki i postawił na metody polityczne występując z partii i zakładając nową – Fianna Fail (Żołnierze Losu). Wciąż istniejąca IRA nie wyrzekła się swych głównych celów, sytuując się na najbardziej radykalnych pozycjach.

Po zamachach na przestrzeni lat 1930-31, IRA została zdelegalizowana. Decyzję tę cofnął w 1932 de Valera, kiedy stanął na czele rządu irlandzkiego po wygraniu przez Fianna Fail – przy wydatnym wsparciu IRA – wyborów. W latach trzydziestych IRA borykała się jednak z poważnym kryzysem ideologicznym, nie mogąc sobie znaleźć miejsca na arenie politycznej Irlandii. Mimo tego, organizacja działając oficjalnie, przyczyniła się do rozbicia faszystowskiego ugrupowania irlandzkiego „Błękitnych Koszul”. Po kilku latach IRA znów bardzo się zradykalizowała. Pogorszyło to jej stosunki z rządem de Valery, który podjął decyzję o internowaniu wielu jej członków. Ponieważ stało się oczywiste, że może zostać zniszczona, armia zeszła do podziemia, ale nie zaprzestała swej działalności.

Podczas II wojny światowej IRA postanowiła wykorzystać trudną sytuację Wielkiej Brytanii i rozpoczęła nową kampanię wojskową przeciwko obecności brytyjskiej w Irlandii. Pierwsze zamachy bombowe na terytorium Wielkiej Brytanii dokonane zostały w już 1939 roku Poza tym IRA zwróciła się, szukając wsparcia, w stronę hitlerowskich Niemiec. Również III Rzeszy zależało na wszechstronnym wykorzystaniu antybrytyjskiej walki irlandzkiego ugrupowania. W celu nawiązania kontaktu z IRA, w 1940 roku zrzucono nad Irlandią oficera Luftwaffe, wyposażonego w aparaturę radiową i znaczną sumę pieniędzy. Jeden z członków IRA przyjechał też do Niemiec i przedstawił tam opracowany przez IRA plan przewidujący lądowanie wojsk niemieckich w Irlandii Północnej. Jednakże w wyniku aresztowań całą akcję wstrzymano. Mimo to IRA kontynuowała swą kampanię wykorzystując zaangażowanie Wielkiej Brytanii w II wojnie światowej. De Valera zdecydował się, więc na ostateczną likwidację organizacji.

Jedną z metod były internowania bez procesów, przeprowadzane na wielką skalę, tajne posiedzenia trybunału wojskowego, a także ustawa o zdradzie państwa, przewidująca za ten czyn karę śmierci. W wyniku tych działań IRA rozpoczęła na terytorium Irlandii falę przemocy. Codziennie dochodziło do strzelanin i zamachów oraz do pokazowych strajków głodowych, podejmowanych przez członków organizacji. Ostatecznie, w połowie lat 40. XX w. IRA została zredukowana do ugrupowania o niewielkim poparciu społecznym. Od tego czasu jej działalność zaczęła stopniowo maleć. Kiedy wojna się skończyła, dała o sobie znać trudna sytuacja ekonomiczna Irlandii. Emigracja i niskie zarobki, spowodowały nieznaczny wzrost poparcia w społeczeństwie dla IRA, które jeszcze bardziej się zwiększyło po strajku głodowym i śmierci jednego z przywódców armii, mimo to organizacja nadal wykazywała już coraz mniejszą aktywność.

W 1949 roku doszło do zasadniczej zmiany w strategii działań IRA, organizacja wydała bowiem oświadczenie, w którym stwierdzała, że nie będzie więcej podejmować akcji przeciwko wolnej Irlandii i na jej terenie.

W połowie lat pięćdziesiątych, IRA podejmuje ofensywę i działania terrorystyczne chcąc doprowadzić do paraliżu brytyjskiego systemu władzy w Irlandii Północnej. Głównym celem ataków IRA były instalacje wojskowe na tym terenie by móc zdobyć broń, amunicję i środki wybuchowe, konieczne do walki zbrojnej. W tej sytuacji ponownie wprowadzono w państwie północnym i południowym internowania, a w Republice przywrócono także sądy wojskowe. W społeczeństwie zaczęło pojawiać się przekonanie o zbliżającym się końcu organizacji, bowiem jej działania napotykały na coraz większy opór i pozostawały ograniczone. Kampania ta, prowadzona w latach 1956-62 zakończyła się totalną porażką, jednak prawdziwą przyczyną załamania się planów IRA był brak rzeczywistego poparcia ugrupowań nacjonalistycznych z Północy, co zostało podkreślone w jej oświadczeniu, zapowiadającym zakończenie akcji zbrojnych.

Sytuacja ta uległa zmianie pod koniec lat sześćdziesiątych, kiedy to dużym problemem stała się kwestia mniejszości katolickiej w Irlandii Północnej. Duża mniejszość katolicka była, bowiem dyskryminowana pod względem politycznym, ekonomicznym, socjalnym i oświatowym. Konflikt między protestantami a katolikami, pierwotnie o podłożu religijnym, doprowadził do wykształcenia się odrębnych społeczności. Ulice i całe dzielnice były zamieszkiwane przez członków tylko jednej z grup. Obie społeczności miały swoja historię, tradycje, kluby, symbole, rocznice, podczas których odbywały się charakterystyczne dla prowincji marsze. Większość protestantów stanowili lojaliści, unioniści i oranżyści, natomiast katolicy określali się jako nacjonaliści, republikanie oraz zieloni (od koloru symbolizującego Irlandię). Tymczasem scena polityczna Irlandii Północnej była zdominowana przez protestancką większość. Wszelkie próby pojednawcze ze strony rządu północno-irlandzkiego były atakowane przez przywódcę protestantów pastora Iana Paisleya, co doprowadziło do licznych wystąpień katolików walczących o prawa obywatelskie.

Równocześnie zaczęły pojawiać się nowe organizacje paramilitarne, takie jak dawne Ulsterskie Siły Ochotnicze (UVF), Bojownicy o Wolność Ulsteru (UFF) czy Stowarzyszenie Obrony Ulsteru (UDA). Dochodziło do licznych zamieszek, pojawiały się pierwsze ofiary wśród demonstrantów, do których ulsterska policja otwierała ogień podczas starć. Na ulicach Londonderry i Belfastu pojawiały się barykady. Aby skompromitować rząd opowiadającego się za współpracą z Republiką Irlandii Terence’a O’Neilla, lojaliści przeprowadzili serię zamachów bombowych. Konflikt narastał, aż w końcu zachowująca dotychczas chłodne stanowisko w tym konflikcie i ograniczająca się jedynie do naciskania na rząd północno–irlandzki, aby podjął działania zmierzające do zakończenia sporu, strona brytyjska zdecydowała się wysłać do Irlandii Północnej wojsko.

W tym samym czasie IRA znów urosła w siłę. Nie była to jednak ta sama organizacja. Stała się radykalnym ugrupowaniem lewicowym, którego celem było rozprzestrzenianie radykalnych poglądów i form działania w całej Irlandii. W programie IRA pojawiły się również propozycje odwołujące się do marksizmu. Sprzeciwiając się tym socjalistycznym elementom w jej programie i protestując przeciwko milczeniu w kwestii wydarzeń w Irlandii Północnej grupa członków IRA wywołała w armii rozłam. W 1969 narodziła się nowa skrajnie radykalna organizacja o nazwie Tymczasowa IRA (Provisional IRA – PIRA), która uznała za celowe kontynuację oraz intensyfikację walki zbrojnej. Jej politycznym skrzydłem stała się reaktywowana w latach 50. Sinn Fein. Jako polityczny odłam Tymczasowej Irlandzkiej Armii Republikańskiej zdobywała wpływy wśród nacjonalistów irlandzkich. Oficjalna IRA szybko straciła znaczenie i w końcu ogłosiła całkowite zawieszenie broni, przechodząc na pozycje walki politycznej. W 1972 z oficjalnej IRA zdążyła wyłonić się jeszcze, nie zgadzająca się z zawieszeniem broni, INLA (Irish National Liberation Army – Irlandzka Armia Narodowowyzwoleńcza), jednakże o małym zasięgu i zabarwieniu marksistowskim.

IRA Tymczasowa (Provisional), tym razem walcząca już nie w imię ideałów republikańskich, lecz o prawa obywatelskie w Irlandii Północnej, rozpoczęła swą działalność występując w obronie ludności katolickiej, wciąż jednak biorąc za główny cel wyzwolenie Ulsteru spod władzy brytyjskiej. Uznana za nielegalną była zwalczana energicznie, ale mało skutecznie przez władze brytyjskie. Pod koniec roku 1970 IRA rozpoczęła pierwszą z wielu serii zamachów bombowych na cele wojskowe. Na kampanie ze strony IRA tym samym odpowiadali lojaliści. Stowarzyszenie Obrony Ulsteru (UDA), równie często przeprowadzało akcje terrorystyczne.

Nowy premier Irlandii Północnej wprowadził zasadę internowania podejrzanych o współpracę z IRA bez nakazu sądowego. Polityka taka wywoływała demonstracje na rzecz praw obywatelskich, które były coraz brutalniej rozbijane przez armię. Wreszcie 30 stycznia 1972 roku w Derry miała miejsce tzw. „krwawa niedziela”, kiedy to podczas marszu protestacyjnego angielscy żołnierze z brygady spadochronowej zastrzelili 13 osób. Mieszkańcy Derry nie uwierzyli wyjaśnieniom Brytyjczyków, twierdzących, że spadochroniarze celowali do snajperów IRA. Miesiąc później IRA przeprowadziła atak odwetowy w koszarach tej jednostki.

Lata 70. to głównie czas zamachów na terenie Irlandii Północnej i Wielkiej Brytanii. Najbardziej głośne działania IRA z tego okresu to zabicie 21 osób w zamachu bombowym w Birmingham, oraz seria ataków bombowych i morderstw w Londynie. Szczególnie dążenia zjednoczeniowe wybuchły z dużą siłą właśnie w tamtych latach. W tym czasie zaczęły kiełkować również pierwsze ruchy mające na celu pogodzenie zwaśnionych stron. Podczas tego okresu podejmowano liczne próby załagodzenia konfliktu, jednak bez większych skutków. Sytuację komplikowało jeszcze wprowadzenie przez rząd Wielkiej Brytanii w 1972 tzw. rządów bezpośrednich. Tymczasem spadało poparcie dla terrorystów obu stron. Również brytyjskie siły bezpieczeństwa odnosiły pewne sukcesy w zapobieganiu aktom terroryzmu. Nie przeszkodziło to jednak bojownikom z IRA w przeprowadzaniu kolejnych zamachów. Podejmowano również inne działania. IRA często sugerowała swemu politycznemu skrzydłu Sinn Fein bojkot wyborów, choć taka strategia z czasem przestała mieć znaczenie. Mimo to ludność Irlandii Północnej coraz bardziej czuła się zmęczona konfliktem.

Lata 80. były okresem współpracy Wielkiej Brytanii i Irlandii w celu rozwiązania problemu prowincji. Jest to też jednak czas kolejnych zamachów terrorystycznych przeprowadzanych przez IRA, oraz działań odwetowych zarówno ze strony IRA jak i jednostek Special Air Service. Dużym echem odbiła się głodówka uwięzionych przywódców IRA, domagających się statusu więźniów politycznych, w wyniku której zmarło 9 osób. W ten sposób powiększało się grono republikańskich męczenników. Zdarzenia takie zyskiwały duży rozgłos, jak choćby śmierć głodowa więźnia z IRA Bobby’ego Sandsa w 1981 roku. Wtedy to właśnie IRA podejmowała częste, lecz nieudane próby zabicia premier Margaret Thatcher, która nie zgadzała się na realizację postulatów głodujących. Jednocześnie został odkryty ogromny przemyt broni i amunicji dla IRA z Libii. W tym samym czasie toczyły się też intensywne rozmowy o porozumieniu między dwiema znaczącymi partiami w Irlandii Północnej – SDLP i Sinn Fein. W wyniku konfliktów o władzę w IRA, w 1986 roku wyłoniła się nowa organizacja – Kontynuacja IRA (Continuity IRA – CIRA), która oficjalnie zaczęła działać dopiero od 1996 roku i domagać się podporządkowania sobie Tymczasowej IRA.

Początek lat 90. był okresem tak spektakularnych posunięć IRA, jak nieudany atak moździerzowy na siedzibę brytyjskich premierów na Downing Street z 1991 roku, a także licznych zamachów bombowych w Londynie. Jest to też czas intensywnych rozmów wszystkich stron konfliktu – protestantów i katolików, kierowanych przez rządy Irlandii i Wielkiej Brytanii, wraz z zaangażowaniem się w rozmowy mediatorów amerykańskich. Przełom nastąpił 1 września 1994 roku, kiedy to IRA ogłosiła deklarację pokojową o zawieszeniu akcji zbrojnych oraz kontynuowaniu walki o zjednoczenie Irlandii wyłącznie metodami politycznymi. W następstwie tego władze brytyjskie zapowiedziały ze podejmą rozmowy z jej politycznym skrzydłem – Sinn Fein, po upływie 90 dni, co miało stanowić okres próbny potwierdzający, iż północnoirlandzccy republikanie istotnie zrezygnowali z działań terrorystycznych. Również 13 października decyzję o zawieszeniu broni podjęły ze swej strony paramilitarne organizacje protestanckich terrorystów. 21 października w Belfaście premier brytyjski John Major uznał, że IRA przeszła przez okres karencji, udowadniając tym samym, iż ogłoszony przez nią rozejm jest trwały. Rozejm ten utrzymywał się 17 miesięcy, co stanowiło najdłuższy od 25 lat okres pokoju w Ulsterze, jednakże IRA przerwała rozejm w lutym 1996, przeprowadzając zamach bombowy w Londynie, w konsekwencji, którego zginęły 2 osoby. Mimo to proces pokojowy nie załamał się. W tym samym roku pierwsze spektakularne zamachy przeprowadziła CIRA. W 1997 IRA ponownie ogłosiła rozejm, a jej polityczny przedstawiciel Sinn Fein został włączony do rozmów pokojowych z udziałem protestanckich lojalistów i przedstawicieli rządu brytyjskiego.

Tymczasem w 1997 z Tymczasowej Irlandzkiej Armii Republikańskiej, wyłoniła się nowa organizacja (tzw. militaryści) nie akceptująca toczącego się wówczas procesu pokojowego – Prawdziwa IRA (Real IRA – RIRA). Gdy w 1997 powstał Komitet o Suwerenność 32 Hrabstw Prawdziwa IRA stała się jego zbrojnym skrzydłem. Komitet nie godził się na ogłoszone w tym samym roku zawieszenie broni oraz domagał się uzyskania pełnej niepodległości dla 26 hrabstw Republiki Irlandii i 6 hrabstw Irlandii Północnej. Terroryści z RIRA nie dążyli jednak do porozumienia z CIRA i postanowili działać sami. Po serii pokazowych zamachów, terroryści z RIRA sami zadali sobie samobójczy cios przeprowadzając atak bombowy w Omagh 15 sierpnia 1998 roku, zabijając 29 osób, co w efekcie zmusiło organizacje do wycofania się w cień. Ostatecznie 10 marca 1998 podpisano przełomowe porozumienie w sprawie autonomii Ulsteru – tzw. Porozumienie Wielkopiątkowe. Przewidywało ono, że Irlandia Północna wprawdzie pozostanie częścią Zjednoczonego Królestwa, ale jako jednostka autonomiczna będzie dysponować parlamentem i lokalnym rządem. 22 maja 1998 odbyło się referendum, w którym 78% uczestników opowiedziało się za nowym ustrojem prowincji. Wybory do Zgromadzenia Narodowego odbyły się 25 czerwca 1998 w Belfaście. W wyborach wzięła udział również Sin Fein. Na czele 12-osobowego rządu Ulsteru jako pierwszy minister stanął lider unionistów David Trimble, zaś z ramienia Sinn Fein zasiąść mieli szef tej partii Gerry Adams i jego zastępca Martin McGuiness.

Wielokrotne próby powołania rządu ulsterskiego nie powiodły się jednak. Przyczyną tego był brak zgody protestantów na wejście do rządu przedstawicieli republikańskiej Sinn Fein przed całkowitym rozbrojeniem IRA. Mimo to w 1999 roku doszło do powołania wspólnego rządu, w którym zasiadła Sinn Fein. David Trimble, zapowiedział, iż on i ministrowie z partii unionistów opuszczą rząd, gdy rozmowy rozbrojeniowe IRA przedłużą się. IRA stwierdziła, że opowiada się nie za walką zbrojną, lecz za pokojowym zjednoczeniem Irlandii, ale jeszcze nie nadszedł czas, aby mogła pozbawić się uzbrojenia. Zdecydowała się natomiast wyznaczyć reprezentanta do współpracy z Międzynarodową Komisją ds. Rozbrojenia.
Niestety, w wyniku przedłużających się w 2000 roku rozmów z IRA, aby zapobiec rezygnacji Davida Trimble’a ze stanowiska pierwszego ministra i ewentualnemu unieważnieniu Porozumienia Wielkopiątkowego, rząd brytyjski zdecydował się zawiesić wszelkie instytucje działające na rzecz Porozumienia i ponownie wprowadził rządy bezpośrednie Londynu. W odpowiedzi, IRA zerwała rozmowy z Komisją, jednakże, aby nie przekreślić dotychczasowych dokonań w procesie pokojowym, IRA zadeklarowała gotowość dopuszczenia dwóch międzynarodowych obserwatorów do inspekcji niektórych swoich składów broni. Krok ten, nazwała „początkiem procesu czyniącego broń, całkowicie i w sposób dający się zweryfikować, niezdatną do użycia”. Jednocześnie zapowiedziała, iż te same składy broni mogłyby zostać zbadane kilkakrotnie w regularnych odstępach czasu, tak, by możliwe było stwierdzenie, iż broń jest należycie zabezpieczona. Uczynienie tego nastąpiłoby w taki sposób, by nie trafiła ona w niepowołane ręce i nie spowodowała zagrożenia dla ludność. Zapowiedziano również gotowość wznowienia kontaktów z Międzynarodową Komisja ds. Rozbrojenia oraz obserwatorami z Finlandii i RPA. W wyniku tej inspekcji sprawdzono arsenały IRA a broń wraz z materiałami wybuchowymi i pociskami przeciwlotniczymi została zabezpieczona.

W Irlandii Północnej wciąż, co jakiś czas wybuchają zamieszki, nadal też dochodzi do zamachów przeprowadzanych przez odłamy IRA, mimo to wydaje się, że pewien krok w kierunku pokoju i osiągnięcia porozumienia został osiągnięty. IRA wydała oświadczenie o dokonaniu złożenia broni zgodnie z wymogami procesu pokojowego w prowincji, nie podała jednak żadnych szczegółów, co do ilości, rodzaju ani sposobu, w jaki przeprowadziła ten proces. Należy się spodziewać, iż Tymczasowa Irlandzka Armia Republikańska nie pozbyła się całkowicie swego arsenału. Lata 2000-2002 były okresem powolnego, stopniowego pozbywania się przez Tymczasową IRA broni. Wciąż niejasna jest sprawa INLA, która też zdążyła się uaktywnić. Kontynuacja IRA, po serii nieudanych zamachów stopniowo zaczęła oddawać broń Tymczasowym. Z kolei Prawdziwa IRA (RIRA), w wyniku aresztowań, od 2001 roku podejrzewana jest o kontakty z Rewolucyjnymi Siłami Zbrojnymi Kolumbii (FARC), którym w zamian za teren do ćwiczeń, udziela szkoleń w zakresie nowych technik dokonywania zamachów. W roku 2003 udało się przeprowadzić wybory do zgromadzenia parlamentarnego Irlandii Północnej, które wygrała radykalna Partia Demokratycznych Unionistów 77-letniego Iana Paisleya, przeciwnika rozmów z katolikami, który za warunek współpracy z katolikami uznaje rozbrojenie IRA. Tymczasem główną siłą katolików w nowym parlamencie okazała się właśnie Sinn Fein. Mimo iż pierwsze poważne kroki do rozwiązania konfliktu w Irlandii Północnej zostały podjęte, pod koniec 2004 roku doszło do kolejnego impasu w tworzeniu wspólnego rządu – Tymczasowa IRA nie zgodziła się, by akcja zdawania i niszczenia przez nią broni była urzędowo fotografowana.

Opracował: Łukasz Piotrowski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu