Japonia w obliczu terroryzmu – aspekty wewnętrzne

Dodane przez admin dnia 06/27/2004 w kategorii Ciekawe artykuły | komentarze

Rozpoczęcie działań amerykańskich w Iraku i rosnące zaangażowanie Stanów Zjednoczonych w działaniach przeciw Al Kaidzie na całym świecie nie pozostało bez wpływu na poziom zaangażowania Japonii w działania antyterrorystyczne. Nawet po 11 września, niezależnie od oficjalnych stwierdzeń, Japonia pozostawała na pograniczu terrorystycznego zagrożenia ze strony fundamentalistów islamskich. Mimo funkcjonowania w ścisłym związku sojuszniczym ze Stanami Zjednoczonymi, Japonia nie była wymieniania przez Osamę bin Ladena jako cel prawdopodobnych ataków. Jedną z przyczyn, dla których Japonia pozostawała dotychczas poza sferą działania Al Kaidy, jest homogeniczność społeczeństwa japońskiego, w którym nie funkcjonują zintegrowane mniejszości narodowe (poza mniejszością koreańską). Funkcjonowanie zatem w Japonii komórek Al Kaidy byłoby wysoce utrudnione.

Wydaje się, że zaangażowanie w działania antyterrorystyczne na arenie międzynarodowej leży w chwili obecnej w interesie rządu Japonii. Prawdopodobieństwo zaognienia sytuacji w regionie, szczególnie wzrost nastrojów fundamentalistycznych i antyamerykańskich w Indonezji, stwarza zagrożenie i jednocześnie poważne wyzwanie dla regionalnego partnera Stanów Zjednoczonych, jakim jest Japonia. Podstawowym celem Japonii staje się nie tylko podejmowanie działań, które mogłyby zapobiec atakom na przedstawicieli międzynarodowej społeczności podobnym do tego na Bali w roku 2002, ale również zapewnienie bezpieczeństwa amerykańskich baz wojskowych w regionie. Japonia jako regionalne mocarstwo ma szanse odegrania istotnej roli w przyszłym kształtowaniu się wzajemnych stosunków, pokoju i bezpieczeństwa w regionie.

Celem niniejszej pracy będzie zaprezentowanie działań, podejmowanych na polu walki z terroryzmem, nie tylko po 11 września, zarówno w zakresie polityki wewnętrznej, jak i działań na arenie międzynarodowej.

Nowe wyzwania, które pojawiają się w optyce Japonii od rozpoczęcia działań amerykańskich w Iraku nie oznaczają, że Japonia pozostawała dotychczas mało aktywna na polu działań antyterrorystycznych.

Wewnętrzne rozwiązania antyterrorystyczne opierają się w Japonii na praktycznych doświadczeniach; swój kształt organizacyjny zawdzięczają decyzjom, podjętym przez władze po ataku na tokijskie metro 20 marca 1995 roku, dokonanym za pomocą gazu sarin przez Aum Shirinkyo – religijna organizację, przewodzoną przez Asahara Shoko. Atak Aum Shirinkyo na tokijskie metro, przeprowadzony w czasie poniedziałkowych godzin szczytu, doprowadził do śmierci 12 osób; hospitalizowanych było ponad 5000. Był to najpoważniejszy atak terrorystyczny w Japonii. Po zamachu organizacja ta (oraz wiele innych, podejrzewanych o ekstremistyczne sympatie) została poddana rządowemu nadzorowi, realizowanemu przez nowo ustanowioną Agencję Nadzoru nad Publicznym Bezpieczeństwem na podstawie Ustawy Ustanawiającej Kontrolę nad Organizacjami, Popełniającymi Morderstwa (Act pertaining at control of organisations that commit indiscriminate crimes – tak zwany Anti – Aum Act). Osoby odpowiedzialne bezpośrednio za organizację i przeprowadzenie zamachu, zostały skazane na śmierć lub na dożywotnie więzienie (1). Należy jednak zauważyć, że nawet po tym wydarzeniu władze Japonii nie zdecydowały się na delegalizację sekty, która nadal funkcjonuje; liczebność jej jest obecnie oceniana na 2 100 członków. Jest to w chwili obecnej jedyna wywodząca się z Japonii organizacja, znajdująca się na liście organizacji terrorystycznych Departamentu Stanu USA, i jedna z dwóch, które kiedykolwiek były w niej uwzględnione. Druga z nich, lewicowa organizacja o nazwie Czerwona Armia, po dokonaniu dwóch porwań samolotów Japońskich Linii Lotniczych (wszyscy pasażerowie zostali wydanie za okupem) już w latach 70-tych przeniosła swoja siedzibę do Libanu, gdzie organizowane były bazy tej organizacji i prowadzony nabór nowych członków. Aż do lat 90-tych organizacja ta działała na Bliskim Wschodzie, biorąc odpowiedzialność za zamachy terrorystyczne, min. na lotnisko Lod w Tel Aviwie w maju 1972 roku. W 1997 roku władze libańskie przeprowadziły serię aresztowań wśród członków organizacji, zaś jeden z przywódców czerwonej Armii, Shigenobu Fusako, został aresztowany w 2000 roku w Osace. W chwili obecnej prawdopodobieństwo podjęcia przez tą organizacje znaczących akcji terrorystycznych wydaje się nikłe, i z tego powodu została ona usunięta ze wspomnianej powyżej listy Departamentu Stanu, jednak władze japońskie deklarują stałą gotowość ewentualnych akcji zapobiegawczych na tym polu.

Obok rozwiązań o charakterze instytucjonalnym, Japonia po atakach 11 września wprowadziła szereg praktycznych rozwiązań proceduralnych w zakresie bezpieczeństwa podróży i przekraczania granicy, procedur imigracyjnych i celnych. W szczególności zaostrzony został system odpraw paszportowych i wizowych, a także wprowadzony zakaz wjazdu na terytorium Japonii osób i narodowości wymienionych w rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych 1267, nakładającej sankcje na Taliban i Al Kaidę. W listopadzie 2002 roku gabinet premiera Koizumi przyjął strategie rządową przeciwdziałania terroryzmowi chemicznemu i biologicznemu (CB terrorism) Głównym celem strategii było przygotowanie agencji rządowych do ewentualnej walki ze skutkami ataku terrorystycznego tego rodzaju. Uchwalona została również Ustawa, wprowadzająca specjalne zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia terrorystycznego. Zmiany w rozwiązaniach prawnych, mające na celu poprawę możliwości współpracy agencji i instytucji rządowych wobec zagrożeń terrorystycznych objęły również prawo handlowe (w wymiarze zewnętrznym). Szczególne rozwiązania wprowadzone zostały również na czas trwania Mistrzostw Świata w piłce nożnej (Korea – Japonia 2002(2)) , oraz na czas trwania operacji amerykańskiej w Iraku.

Udział Japonii w zwalczaniu terroryzmu międzynarodowego ma również związek z wewnętrznym problemem zmian w japońskim systemie obronnym, opartym od zakończenia II Wojny Światowej na Siłach Obrony Cywilnej, które nie stanowią regularnej armii,  i których ewentualny udział w działaniach zbrojnych poza Japonią stał się możliwy dopiero na fali ogólnonarodowej dyskusji w czasie pierwszej wojny w Zatoce. Odziały japońskie, choć nie biorą z zasady udziału w działaniach operacyjnych, są wstanie efektywnie pomagać oddziałom koalicjantów w zakresie zapewnienia logistyki – jak to miało miejsce  w Afganistanie. Niemniej jednak problem ten jest nadal w Japonii szeroko dyskutowany, ponieważ głębsza reforma w tym względzie wymagałaby rewizji Konstytucji, a co za tym idzie, silnego politycznego konsensusu wokół tematu.

Problem zmian w polityce obronne Japonii ma również swój wymiar zewnętrzny. Udział w akcjach zbrojnych po stronie sojusznika, jakim są Stany Zjednoczone, ma dla Japonii znaczenie ambicjonalne, szczególnie po krytyce powolnej organizacji japońskiego kontyngentu w czasie pierwszej wojny w Zatoce. Wielu obserwatorów zauważa, że wymiar międzynarodowy – zewnętrzny – japońskich działań mających na celu zwalczanie terroryzmu, koncentrować się będzie stopniowo się na pomocy, udzielanej Stanom Zjednoczonym w operacjach wojskowych, mających na celu likwidację baz i obozów szkoleniowych organizacji terrorystycznych (Al Kaidy)(3) . Jest to jednak wąski sposób widzenia tego zagadnienia, i nie można analizować potencjału antyterrorystycznego Japonii wyłącznie pod kątem jej zdolności do przeprowadzania akcji o charakterze militarnym.

Polityka antyterrorystyczna Japonii może być rozważana na różnych płaszczyznach. W sferze międzynarodowej Japonia realizuje założenia zwalczania terroryzmu przez różne kanały instytucjonalne – Organizację Narodów Zjednoczonych, G-8 i FATF. Po wydarzeniach 11 września Japonia zintensyfikowała prace nad ostateczną ratyfikacją konwencji międzynarodowych o charakterze antyterrorystycznym. Po ratyfikowaniu w 2002 roku Konwencji w Sprawie Przeciwdziałaniu Finansowaniu Terroryzmu, Japonia jest w chwili obecnej stroną 12 konwencji antyterrorystycznych. W ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych bierze czynny udział w pracach 6 Komitetu Zgromadzenia Ogólnego, w szczególności nad przygotowaniem projektu ogólnej konwencji antyterrorystycznej i konwencji przeciwko terroryzmowi nuklearnemu. W wymiarze praktycznym Japonia podjęła działania, zmierzające do zamrożenia funduszy, wymienionych w Rezolucjach Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych 1267, 1333, 1373 oraz 1390.

Po zamachu na Bali istotnego znaczenia nabrała współpraca w zwalczaniu terroryzmu na poziomie regionalnym, w ramach funkcjonujących forów współpracy – ASEAN, ARF i APEC. Japonia podjęła się organizowania szkoleń dla przedstawicieli odpowiednich władz krajów regionu w zakresie zwalczania terroryzmu w sześciu równych obszarach: imigracji, bezpieczeństwa lotniczego, współpracy celnej, kontroli eksportu, działań policji, stanowienia prawa i kontroli zasobów finansowych(4). W marcu 2003 roku Japonia była głównym organizatorem konferencji na temat ułatwień w wymianie doświadczeń i informacji na temat zagrożeń terrorystycznych w regionie.

Nie należy zapominać, że mimo braku możliwości aktywnego uczestnictwa militarnego w działaniach, podejmowanych przez USA i ich sojuszników, Japonia jest jednym z głównych krajów, finansujących takie operacje – tylko w czasie pierwszej wojny w Zatoce przekazała 13 miliardów dolarów na rzecz walczącej koalicji.

Koncentracja działań dyplomatycznych na arenie regionalnej jest dobrze uzasadniona, jeżeli wziąć pod uwagę dwa czynniki – przede wszystkim oczekiwania sojusznika, jakim są Stany Zjednoczone, które widzą w Japonii sprawnego partnera na polu dyplomacji i regionalne mocarstwo, dysponujące po temu odpowiednimi instrumentami, przede wszystkim o charakterze ekonomicznym, oraz analizę ewentualnych kierunków zagrożeń, które mogłyby być przyczyną realnego ataku terrorystycznego. Wśród takich zagrożeń należy niewątpliwie wymienić Indonezję, gdzie zamachy na japońskich obywateli i siedziby japońskich firm miały już miejsce, a także Sri – Lankę; dlatego właśnie rząd Japonii aktywnie włączył się w proces zakończenia trwającej tam wojny domowej.

Wśród ewentualnych kierunków zagrożeń terrorystycznych w publikacjach japońskich pojawia się również casus Korei Północnej – w szczególności w związku ze sprawą japończyków, porywanych przez wywiad północnokoreański; mieli oni być wykorzystywani jako nauczyciele języka dla przyszłych operacyjnych oficerów wywiadu koreańskiego, działających na terenie USA i Europy Zachodniej(5). Wskazanie Korei Północnej jako prawdopodobnego zagrożenia na niewątpliwie podstawy w przykładach ataków terrorystycznych, skierowanych do tej pory przeciw obywatelom Korei Południowej; ma to również z pewnością ścisły związek z prowadzonym przez Koreę Północną programem badań nuklearnych, który, jeżeli okazałoby się, że rzeczywiście jest odpowiednio zaawansowany, stanowiłby poważne zagrożenie dla społeczności międzynarodowej, w tym również dla nieodległej geograficznie Japonii.

W chwili obecnej najważniejsze wyzwanie, związane z terroryzmem, przed którymi stoi Japonia, to stworzenie kompleksowego systemu rozwiązań prawnych, które obejmowały by swoim zasięgiem również działania organizacji terrorystycznych, mających siedzibę w innych krajach. Z kolei najważniejszymi polami, na których Japonia może być aktywna, są dyplomatyczne starania, podejmowane w celu rozwiązania najbardziej zaognonych regionalnych konfliktów, a także dalsza działalność szkoleniowa w zakresie zapobiegania skutkom ataków terrorystycznych o charakterze biologicznym i chemicznym – nie tylko ze względu na doświadczenia z sarinem, ale także ze względu na odpowiednie zaawansowanie technologiczne w zakresie pomocy medycznej. Atak chemiczny lub biologiczny jest w tej chwili – po epidemii SARS – postrzegany jako największe subiektywne zagrożenie
w Regionie.

Podsumowując, paradoksalnie, wszelkie te działania, zarówno na polu wewnętrznym (szczególnie zmiany polityki obronnej), jak i zewnętrznym – udział a akcjach wojskowych, pomoc finansowa, aktywność na forum organizacji międzynarodowych, które to działania czynią Japonię głównym sojusznikiem Stanów Zjednoczonych na tym polu w Regionie, mogą mieć również negatywny wpływ na poziom bezpieczeństwa Japonii i jej obywateli, zwłaszcza poza granicami kraju.

Opracował: Krzysztof Liedel

Nadkomisarz Krzysztof Liedel jest wykładowcą w Akademii Obrony Narodowej, pracuje także w Miedzyresortowym Centrum do Spraw Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej i Międzynarodowego Terroryzmu.
_________________
(1) Oprócz głównego przywódcy sekty, Asahary Shoko, którego proces wciąż jeszcze się nie zakończył. Jest on oskarżony o wiele wcześniejszych prób zamachów przy użyciu niebezpiecznych substancji chemicznych, w tym o zamach w 1994 roku, w którym zginęło 5 osób , a także o próby zorganizowania ataku biologicznego.
(2) W październiku 2002 Japonia, Korea i Singapur przeprowadziły wspólnie warsztat na temat przeciwdziałania zagrożeniom terrorystycznym na dużych imprezach międzynarodowych, który miał za zadanie propagowanie doświadczeń, zdobytych przy organizacji Mistrzostw Świata.
(3) Ponieważ Japonia nie posiada armii, zapewnia przede wszystkim pomoc logistyczną – tak na przykład było w wypadku operacji w Afganistanie.
(4) W roku 2001 takie szkolenia przeszło w Japonii 220 funkcjonariuszy z krajów azjatyckich, zaś w roku 2002 – 249. Na lata 2003 – 2007 zaplanowano program treningowy, który miała łącznie objąć kolejnych 150 urzędników; celem programu jest podniesienie umiejętności w zakresie zarządzania kryzysowego ze szczególnym uwzględnienie skutków ataku chemicznego i biologicznego, gdyż w tym zakresie policja japońska ma już doświadczenia (sarin).
(5) Sprawa ta była szeroko komentowana również w polskiej prasie ze względu na szczególny polski akcent – mianowicie na ślad zaginionych japończyków naprowadził jeden z polskich naukowców.

BIBLIOGRFIA:
Mizukoshi Hideaki, Terrorism, terrorists and Japan’s Counter Terrorism Policy, Gaiko Forum 2003
Materiały i artykuły internetowe, w szczególności:
http://www.teror.gen.tr/english/organisations/japanese.html – informacje na temat japońskich organizacji terrorystycznych,
http://www.terrorism.net/mod.php?mod=groups&action=view&id=6 – informacje na temat sekty Aum Shirinkyo
http://www.cdi.org/asia/fa110901.cfm – informacje temat polityki obronnej Japonii
www.mofa.go.jp – strona internetowa japońskiego Ministerstwa praw zagranicznych

Comments are closed.