Broń rakietowa na wyposażeniu palestyńskich organizacji terrorystycznych w XXI wieku.

Dodane przez admin dnia 03/27/2008 w kategorii Konflikt na Bliskim Wschodzie | komentarze

„Trzęsienie ziemi znowu się zacznie w izraelskich miastach, agresorzy nie będą mieli żadnego wyboru, muszą przygotować trumny lub bagaż”(1)

Po wybuchu powstania palestyńskiego zwanego drugą intifadą lub intifadą al-Aksa oczy całego świata zwrócone zostały na dokonywane przez Palestyńczyków zamachy samobójcze. Były one najbardziej medialną, efektowną metoda zamachu terrorystycznego, posiadającą wysoki współczynnik śmiertelności wśród ofiar takiego aktu przemocy. Mediom, specjalistom od spraw bliskowschodnich i ekspertom z zakresu bezpieczeństwa uszedł uwadze fakt, iż właśnie w tym czasie palestyńscy terroryści posiedli nie tylko umiejętności eksploatacji ale i produkcji broni rakietowej. Wykorzystanie tej broni ze względu na swoją prymitywność i nieskuteczność(2) było również bagatelizowane początkowo przez izraelskie służby bezpieczeństwa.

Podobnie jak metoda zamachu samobójczego, tak również ostrzał rakietowy został na grunt konfliktu izraelsko-palestyńskiego przeniesiony z konfliktu izraelsko-libańskiego, gdzie szyicka organizacja Hezbollah do swojego arsenału wprowadziła tę metodę walki. Aktywiści palestyńskich organizacji terrorystycznych przechodzili szkolenie w zakresie budowy i konstrukcji broni rakietowej w obozach szkoleniowych na terytorium Libanu, zarówno w palestyńskich obozach uchodźców (np. al-Hilweh), jak i w dolinie Beka’a – terenie kontrolowanym przez Hezbollah. Ataki rakietowe wykorzystywane przez Hezbollah zmusiły Izrael do wycofania się z Libanu w 2000 r. Jeden z izraelskich komentatorów używanie przez Palestyńczyków rakiet ziemia-ziemia w czasie drugiej intifady nazwał nawet „libanizacją” konfliktu(3).

Obecnie wszystkie główne palestyńskie organizacje stosujące terroryzm posługują się bronią rakietową, a są to: Islamski Ruch Oporu (dalej – Hamas), Palestyński Islamski Dżihad (dalej – PID), Ludowe Komitety Oporu, Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny oraz Brygady Męczenników al-Aksy zbrojny odłamu al-Fatah.

Rakieta, którą posługuje się organizacja Hamas nosi nazwę kassam i jest obecnie produkowana w trzech typach (patrz tab.1). Jest najczęściej używaną rakietą ziemia-ziemia przez palestyńskich terrorystów. Sama nazwa kassam – pochodzi od nazwiska szajcha Izz ad-Dina al-Kassama, który zginął w 1935 r. podczas walki z brytyjskimi wojskami mandatowymi(4). W pierwszych atakach rakietowych używane były przez Hamas rakiety kassam 1. Pierwsza rakieta kassam została wystrzelona w październiku 2001 r. przez Nidala Fat’hi Rabah Farahata, a wyprodukowana przez Adnana al-Ghoula (zabitego przez izraelskie wojsko w październiku 2004 r.) zwanego „ojcem rakiet kassam”. Rakieta kassam skonstruowana była z rury stosowanej do budowy latarni ulicznych lub rury wodociągowej o grubości 2,5-3 milimetry wypełnionej materiałem wybuchowym. Rakieta zawiera cztery małe stabilizujące skrzydła na swoim końcu.Produkcja rakiet kassam rozpoczęła się we wrześniu 2001. Rakiety zostały wyprodukowane i rozmieszczone początkowo jedynie w Strefie Gazy. Pierwsze kassamy ze względu na swój mały zasięg były w stanie objąć swoim zakresem jedynie osady żydowskie wewnątrz Strefy Gazy, gdzie głównym celem była osada Gusz Katif. Pierwszy atak kassamów na terytorium izraelskie miał miejsce 10 lutego 2002 r., a 5 marca 2002 r. rakiety dosięgły miasto Sderot. Kassam 1 po raz pierwszy został użyty w październiku 2001, kassam 2, był głównie używany w latach 2002-2006, kassam 3 zostały wprowadzone do produkcji na początku 2005 roku. Od września 2006 roku Hamas wyprodukował nowy typ rakiety o zasięgu 15-16.5 kilometra, a w czerwcu 2006 rakietę wyposażoną w dwa silniki(5).Rakieta ta o średnicy 155 milimetrów eksplodowała na cmentarzu w mieście Aszkelon – 12 kilometrów od Strefy Gazy.Hamas udoskonala wcześniejsze modele rakiet kassam pracując nad rakietą kassam 4, która ma mieć zasięg 17 kilometrów. Następcą kassamów jest rakieta Nasser 3 o długości 2,2 metry, wyposażona w 5 kilogramową głowicę bojową i zasięgu 10 kilometrów stanowi ona już poważniejsze zagrożenie dla bezpieczeństwa Izraela. Sama głowica bojowa jest dużo potężniejsza od standardowej głowicy umieszczonej w rakietach kassam 2. Głowica umieszczona w rakietach Nasser 3 gwarantuje detonacje przy uderzeniu co w przypadku rakiet kassam 2 było jej główną wadą. Nasser 3 jest zbudowana z rury wodociągowej o średnicy 110-120 minimetrów (4,5 cala) napędzaną paliwem wyprodukowanym m.in. z azotanu potasu i cukru. Nasser 3 posiada 3 skrzydła stabilizujące zespawane do dolnej części rakiety. Silnik rakiety uaktywnia się poprzez zapalnik elektryczny, czasami połączony z mechanizmem czasowym.

Tab.1 Rodzaje rakiet kassam

	Kassam 1	Kassam 2	Kassam 3
długość (cm)	79	180	200+
średnica (cm)	6	15	17
waga (kg)	5,5	32	90
waga materiału wybuchowego (kg)	0,5	5-7	10
maksymalny zasięg (km)	3	8-10	10

Izraelskie służby bezpieczeństwa podczas operacji antyterrorystycznych odkryły powstającą strukturę Hamasu w północnej części Zachodniego Brzegu Jordanu której celem byłby ostrzał rakietowy terenów Izraela. Odkryto laboratorium materiałów wybuchowych w al-Jamun (Zachodni Dżenin) gdzie odnaleziono komponenty rakiet kassam. Małe zakłady mechaniczno-ślusarskie wyposażone w tokarki, były wykorzystywane do produkcji rakiet przez Hamas i al-Fatah w pobliżu Zeitun i Dżabalija(6).Piętnastu aktywistów Brygad Ali Abu Mustafy będących militarnym skrzydłem LFWP z Nablusu, oskarżono o konstruowanie rakiet bojowych i wystrzelenie eksperymentalnej rakiety o małym zasięgu. Mimo prób wystrzelenia rakiet z Zachodniego Brzegu już w 2001 r., pierwsza rakieta która trafiła w żydowski cel (uderzając w generator prądu w Netanii – powodując kilkugodzinny przestój w jego dostawie) została wystrzelona w 2002 r. Od tego czasu, było kilkanaście ostrzałów terenów izraelskich prowadzonego z Nablusu, Tulkarem i Dżeninu. Hamasowi na Zachodnim Brzegu Jordanu nie udało się jednak stworzyć infrastruktury pozwalającej na produkcję broni rakietowej jaka ma miejsce w Strefie Gazy. Tam właśnie Hamas wszystkie potrzebne komponenty służące do produkcji rakiet przemyca przez podziemne tunele pod przejściem granicznym w Rafah produkując rakiety w sieci drobnych przydomowych zakładów. Na Zachodnim Brzegu brak jest możliwości takiego przemytu, jak również stworzenia infrastruktury produkcyjnej dla potrzeb organizacji(7).

Ludowe Komitety Oporu – kolejna palestyńska organizacja terrorystyczna posługuje się wszystkimi rodzajami rakiet kassam oraz rakietami Nasser 3. PID posługuje się rakietami Saria 1 – jednak te rakiety są mało efektywne.Rakieta Saria 2 ma zasięg 3 kilometrów i w momencie eksplozji rozrzuca szrapnel na odległość 13 metrów(9). Rakieta al-Kuds 101 jest rakietą wyprodukowanym przez PID w przydomowych warsztatach ślusarskich i w swojej budowie jest zbliżona do rakiet kassam używanych przez Hamas. 11 lutego 2006 roku rzecznik PID Abu Hamza poinformował o produkcji rakiet al-Kuds 2 o długości 2,3 metra i zasięgu 12-15 kilometrów. Największe zagrożenie dla bezpieczeństwa Izraela ze strony PID przedstawia rakieta al-Kuds 3, ze względu na dopasowanie ich do poradzieckich stanowisk rakietowych BM 21 Grad przeznaczonych do rakiet katiusza, a będących na wyposażeniu np. libańskiego Hezbollahu. 28 marca al-Kuds 3 został wystrzelony w miasto Aszkelon, rakieta ważyła 66 kilogramów i posiadała 17 kilogramową głowicę bojową. Paliwo do rakiet robione jest z cukru i azotanu potasu, materiał wybuchowy jest połączeniem związków azotu zawartego w nawozach sztucznych i TNT. W kwietniu 2006 r. izraelski serwis internetowy zajmujący się terroryzmem DebkaFile ogłosił że PID wyprodukował Kuds-3 wraz z wyrzutnią z systemem wielokrotnej aktywacji rakiet. System przystosowany do rakiet kalibru 122 mm potrafił równocześnie wystrzelić 10 rakiety na odległość 18–30 kilometrów. Platforma ta, ważąca 13 ton, potrafi wystrzelić 40 rakiet w 20 sekund i umieszczona w Strefie Gazy objęłaby zasięgiem takie miasta jak Aszkelon, Aszdod, Netivot i Ofakim. PID ostrzelał rakietami z użyciem wyrzutni BM-21 Grad osadę Netiv Ha’asara na Negewie. Od lipca 2006 r., prototypami wyrzutni typu BM-21 Grad dysponuje również Hamas, którego rakieta wystrzelona z Strefy Gazy dotarła do kibucu Sdot Bror Hajil, przebywając w powietrzu obszar 24 kilometrów. Na stronie internetowej PID można było zobaczyć produkcję rakiety Kuds 4, przewyższającą wielkością wszystkie poprzednie. Abu Hamza w listopadzie 2006 r. ogłosił wyprodukowanie Kuds 4, opartej na radzieckich katiuszach o zasięgu 18-20 kilometrów i kalibrze 220 milimetrów. Izraelski dziennik „Ha’aretz” podał w styczniu 2007 r. iż PID wyprodukował prototypową dwusilnikową rakietę o zasięgu 15-16 kilometrów. Organizacja al-Fatah w październiku 2004 r., wystrzeliła na osadę Netzarim rakietę której nadano nazwę Kafah (Walka). Brygady Męczenników al-Aksa stanowiące część al-Fatah ogłosiły w październiku wyprodukowanie rakiety Aksa-3 o zasięgu 17 kilometrów, a w styczniu 2006 r. rakietę Dżenin 1(10). Portal DebkaFile pisał iż rakieta al-Aksa 2 zwana również al-Aksa 207 (kaliber 207 milimetrów) była dostarczana do Strefy Gazy przez północny Synaj. Brygady Męczenników al-Aksa od 2006 r. posługują się również rakietami Jaser Arafat, gdzie Arafat 1 ma zasięg 8 kilometrów, a Arafat 2 do 10 kilometrów(11).

Al-Bana była pierwszą palestyńską rakietą przeciwpancerną, skonstruowaną przez Hamas pod kierunkiem Adnana al-Ghula i Mohameta Deifa z komponentów przemycanych pod egipsko-izraelskim przejściem w Rafah. Po jej użyciu w pierwszym okresie intifady al-Aksa została zastąpiona przez rakietę Batar. Ta rakieta podobnie jak al-Bana była bronią nie skuteczną, nie potrafiącą sforsować opancerzenia czołgów Merkava, jednak w odróżnieniu od al-Bany mogła być za pomocą drutu odpalana z pewnej odległości.Mimo wielu skutecznych prób, jednej z tych rakiet w lutym 2002 r., udało się przebić pancerz izraelskiego czołgu Merkava 3, zabijając trzech i raniąc jednego żołnierza(12). Skuteczną bronią przeciwpancerną okazała się dopiero rakieta Jassin (oparta technologicznie na radzieckiej PG-2). Rakieta Jassin kalibru 40 mm jest rakietą przeciwpancerną, wyprodukowaną w Strefie Gazy w 2004 przez Hamas, jej projektantem był Adnan al-Ghoul. Rakieta ta waży 7 kilogramów, ma 95 centymetrów długości i zasięgu 300 metrów. Po raz pierwszy rakieta Jassin została użyta w starciach z izraelskim wojskiego w październiku 2004 r. w Dżabalija. W 2005 r. Hamas rozkolportował kasety wideo prezentujące produkcję rakiet Jassin. Rakieta składa się z cylindrycznej rury, podzielonej wewnątrz na dwie części. W jednej znajduje się stałe paliwo napędzające, w drugiej płynny żółtawy materiał wybuchowy. Rakieta Jassin została użyta m.in. w ataku na izraelski czołg Merkava 3 w Strefie Gazy. W czasie tego ataku zginęło dwóch izraelskich żołnierzy, jeden został ranny, a jeden uprowadzony przez Palestyńczyków. Rakieta Jassin unieszkodliwiła od 2004 r. ponad 60 czołgów, czyniąc z tej broni drugą po RPG-7 najskuteczniejszą broń przeciwpancerną. Skuteczną bronią może się również rakieta al-Samoud o kalibrze 120 milimetrów i zasięgu 8 kilometrów(13).Izraelskie Siły Obronne informują, że Hamas posiada dostarczone przez Hezbollah rosyjskie rakiety przeciwpancerne 9M133 Kornet, które były z powodzeniem wykorzystywane przez libańską organizację w czasie starć w 2006 r(14).

W listopadzie 2004 r. Hamas podał do wiadomości iż wyprodukował pierwszą palestyńska rakietę przeciwlotniczą. Rakieta ta opiera się na radzieckiej SA-7(15) i została stworzona przy wsparciu technologicznym i szkoleniach ze strony Iranu i Hezbollahu. Na wyposażeniu Hamasu ma być również około 20 oryginalnych radzieckich rakiet ziemia-powietrze SA-7(16).

Palestyńczycy wykorzystują do walki z Izraelem również moździerze, które po raz pierwszy zostały użyte w Strefie Gazy, gdy została zaatakowana osada Netzarim w 2001 r. Również na Zachodnim Brzegu Jordanu moździerze weszły do arsenału broni palestyńskich organizacji którymi ostrzelano np. Gilo – przedmieścia Jerozolimy. Hamas wyprodukował moździerz Sarija-1 o zasięgu 15 kilometrów i kalibrze 240 milimetrów. Moździerze są dostarczane palestyńskim organizacją przez Hezbollah i przemycane przez tunele w Rafah(17).Trzeba jeszcze dodać, iż były wielokrotnie próby przemytu różnorodnej broni rakietowej na tereny Autonomii Palestyńskiej. W styczniu 2002 r. przejęto 50 ton broni przeznaczonej dla Palestyńczyków na pokładzie okrętu „Karine A”. Na nim znajdowało się m.in. rakiety ziemia-ziemia kalibru 122 i 107 milimetrów, rakiety typu Sagger, czy przeciwpancerne RPG i RPG-7.

Palestyńskie grupy terrorystyczne usprawiedliwiały własne ataki jako działania samoobrony deklarując że była to odpowiedź „przeciwko zbrodni okupacji na naszych dzieciach, kobietach i starcach”(18).W 2001 roku było 7 ataków rakietami kassam – 5 w Strefie Gazy i 2 w Izraelu. W 2002 r. 42 – 15 w Strefie Gazy i 27 w Izraelu, w 2003 r. 105 ataków 20 w Strefie Gazy i 85 w Izraelu, w 2004 r. 159 ataków – 37 w Strefie Gazy i 111 w Izraelu(19). Od września 2005 do maja 2007, palestyńskie grupy terrorystyczne wystrzeliły około 2,700 rakiet na cele izraelskie, zabijając 4 cywilów(20). Od września 2005 do maja 2007 roku izraelskie wojsko wystrzeliło 14 617 pocisków na teren Strefy Gazy w atakach tych zginęło co najmniej 59 ludzi a 270 zostało rannych(21). Większość palestyńskich rakiet nie doleciała do celu, a wiele z tych które doleciały nie eksplodowały w momencie kontaktu z celem. Poprzez brak precyzji , rakiety wielokrotnie spadały na miasteczka zamieszkałe przez Palestyńczyków, jak również ich ofiarami padali nie-żydowscy pracownicy w osadach żydowskich na terenach okupowanych(22).Liderzy Hamasu zdaja sobie doskonale sprawę z faktu nieefektywności pod względem wyrządzania materialnych szkód i zagrożenia dla ludzi, jednak ta broń doskonale stanowi manifestację walki dla Palestyńczyków, wpływającą na spadek morale izraelskiego wojska, które mimo wielu operacji militarnych nie jest w stanie całkowicie wyeliminować tego rodzaju aktów przemocy. Ostrzał rakietami kassam ma stanowić broń odstraszającą w działaniach pomiędzy Palestyńczykami a Izraelem (na wzór konfliktu Izrael-Hezbollah), stanowiąc również odpowiedź na mur/barierę bezpieczeństwa wznoszoną przez Izraelem na granicy z Autonomią Palestyńską. W ciągu czterech lat maksymalny zasięg rakiet został trzykrotnie zwiększony. Udane operacje militarne z udziałem rakiet kassam stały się symbolem i zachętą dla innych palestyńskich grup terrorystycznych, które w ten sposób omijają blokady dróg, punkty kontrolne i procedury bezpieczeństwa(23). Izraelscy wojskowi uważają rakiety kassam za „zagrożenie psychologiczne niż fizyczną groźbę”(24). Lot rakiety kassam wystrzelonej z terenów Strefy Gazy czy Zachodniego Brzegu Jordanu trwa kilkadziesiąt sekund, co całkowicie uniemożliwia zapobieżenie tego rodzaju atakowi. Mimo, że satelity kontrolują teren Autonomii Palestyńskiej, to namierzenie i skuteczna kontr operacja militarna jest w wielu przypadkach nie możliwa.

Technicznie izraelska armia nie ma żadnych możliwości, zestrzelenia rakiety kassam w powietrzu. Jedyną możliwością powstrzymania ostrzałów jest operacja wojskowa wymierzona terrorystów obsługujących rakiety i likwidacja samych rakiet jeszcze na ziemi. W 2006 r. po izraelskiej operacji militarnej w której zginęło kilkunastu członków Hamasu, organizacja ta rozkolportowała ulotki zapowiadające odwet za pomocą rakiet kassam wymierzonych w miasto Sderot, „aż jego mieszkańcy uciekną w przerażeniu […] przekształcimy Sderot w miasto duchów”(25). Z powodu ciągłego zagrożeniagrupa osób z Sderot w 2006 r. rozpoczęła strajk przed domem ministra obrony Peretz’a protestując przeciwko słabej ochrony miasta, lider strajkujących, Alon Davidi, mówił: „słyszę głosy i jestem ich świadomym. Mamy uczucie, że nasi mieszkańcy nie są odpowiednio chronieni i ta sytuacja trwa już pięć i pół roku”(26).Członkowie Hamasu dążą do objęcia zasięgiem rakiet kassam izraelskiego miasta Aszkelon oddalonym o 20 kilometrów od Strefy Gazy, co wskazywałoby na bezwartościowy 8 kilometrowy bufor bezpieczeństwa pomiędzy północną częścią Strefy a Izraelem. Jednak eksperci uważają że zwiększenie zasięgu rakiet nie jest możliwe bez „dużego skoku” w wiedzy technicznej – w fizyce, balistyce, jak również w ulepszeniu paliwa rakietowego, co nie jest możliwe w chałupniczej, wręcz domowej produkcji rakiet(27).

Aktywiści z palestyńskich organizacji chcąc powiększyć zdolności bojowe swojego arsenału rakietowego podróżują do Libanu i Iranu w celu zapoznania się z technologią produkcji i eksploatacji używanych przez Hezbollah rakiet katiusza i przeniesieniem umiejętności ich wytwarzania na tereny Autonomii Palestyńskiej.Izraelscy eksperci uważają za największe potencjalne zagrożenie ze strony rakiet ziemia-ziemia, wzrost ich zasięgu, wagi, rodzaj ładunku wybuchowego umieszczonego w głowicy oraz przeniesieniem „centrum rakietowego” ze Strefy Gazy na Zachodni Brzeg Jordanu, połączony z transferem wiedzy specjalistycznej, co byłoby równoznaczne z zagrożeniem atakiem rakietowym całego terenu Izraela(32). W chwili wydłużenia zasięgu przez rakiety jedynie o 9 kilometrów Palestyńczycy byliby w stanie ostrzelać lotnisko Ben Guriona, paraliżując jego funkcje i zagrażając samolotom kołującym na lotnisku(33).

Ewolucja metod jakimi posługują się terroryści, jest odpowiedzią na działania wymierzone bezpośrednio w nich jak i w możliwość ich swobodnego działania. Izrael w walce z palestyńskim terroryzmem stosuje różne metody – z izolacją terenów żydowskich w postaci muru bezpieczeństwa włącznie. Terroryzm rakietowy zaprzecza gwarancjom bezpieczeństwa jakie dla żydowskiej ludności miała stanowić budowa muru. Nieskuteczność walki z terrorystami wielokrotnie jest wynikiem niedocenienia dopasowania metod przemocy stosowanych przez terrorystów do zmieniających się warunków polityczno-militarnych na terenie ich działań.

 

Opracował: dr Adam Krawczyk

Przypisy:

1. Fragment treści ulotki Hamasu.Hamas Breaks Truce with Rockets,” News BBC Online”, z 10 czerwca 2006, http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/5066768.stm October 11, 2006.
2. W ciągu 6 lat używania przez palestyńskie organizacje rakiet ziemi-ziemia i ponad trzech tysięcy ich odpaleń, od ich eksplozji zginęło 12 osób.Patrz: Victims of Palestinian Violence and Terrorism since September 2000, http://www.mfa.gov.il/MFA/Terrorism-+Obstacle+to+Peace/ Palestinian+terror+since+2000/Victims+of+Palestinian+Violence+and+Terrorism+sinc.htm
3. T. Karon, The Homemade Rocket That Could Change the Mideast, “Time” z 11 lutego 2002,http://www.time.com/time/world/article/0,8599,202159,00.html
4. Od nazwiska szajcha pochodzi również nazwa zbrojnego pionu Hamasu – Brygad Imienia Męczennika Izz ad-Dina al-Kassama.
5. Qassam Rocket, http://www.globalsecurity.org/military/world/para/hamas-qassam.htm”>< para world military www.globalsecurity.org>
6. Kassam Rockets – A Chronology (IDF
7. Y. Fighel, The Qassam Rockets – Hamas’ Next Strategic Weapon in the West Bank, http://www.ict.org.il/apage/5287.php
8. Ibidem.
9. Islamic Jihad Boasts New Rocket, “Israel National News”, z 3listopada, 2004.
10. Fatah: We Developed a New Rocket,”Israel National News”, z 11 października 2004; Aksa Brigades Far From Ready to Disarm, “Jerusalem Post”, z 20 października 2005.
11. U. Dan, Menacing Missile is an Arafat, “ New York Post” z 28 grudnia 2004; „DEBKAfile’s Military Sources: Mahmoud Abbas’s Fatah Terrorist Arm, Al Aqsa Brigades Has Got Hold of New 207mm Katyusha Rockets, DebkaFile, z 14 lutego 2006.
12. J. Boutwell, Weaponization of the Israeli-Palestinian Peace Process [w:] The Brown Journal of World Affairs”, Spring 2002, Volume IX, Issue 1, s. 293-304.
13. 2003 Middle East Military Balance: Glossary of Weapon Systems (Ground Forces Equipment), Jaffe Center for Strategic Studies, 2003. http://www.tau.ac.il/jcss/balance/toc.html#Glossary
14. G. Alon, Mofaz: Many RPG Launchers Made in Egypt Smuggled into Strip, “Ha’aretz”, z 31 maja 2004; H. Keinon, Y. Katz, IDF: Military Picture in Gaza Changing, “Jerusalem Post”, z 15 października 2006
15. C. Hoy, V. Ostrovsky, Wyznania szpiega. Z tajemnic izraelskiego wywiadu, s.165-182.
Palestyńczycy już wcześniej dysponowali tymi rakietami, próbując m.in. zestrzelenia samolotu izraelskich lini lotniczych z premier Izraela Goldą Meir w 1973 r., nad Rzymem. Rakiety Strella (Striełła) były wzorowane na amerykańskich Redeye.
16. Anti-aircraft Missiles & Katyusha Rockets Held in Sinai for Palestinians – IDF Southern Gaza Brigade Commander Suarez, “Ha’aretz”, z 9 czerwca 2004; G. Alon, Mofaz: Many RPG Launchers Made in Egypt Smuggled into Strip,”Ha’aretz”, z 31 maja 2004.
17. A. Harel, A. Hass, PA Responsible for Mortar Attacks, “Ha’aretz”, z 11 kwietnia 2001; A. Harel, A. Regular, N. Hasson, Qassams Hit Sderot; IAF Fires Missiles at Gaza Workshop, “Ha’aretz”, z 26 sierpnia 2004.
18. Indiscriminate Fire…, s. 5.
19. http://www.washingtoninstitute.org/documents/41ee9f4795e21.pdf
20. Indiscriminate Fire…, s.4 dane za:United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (UNOCHA).
21. Ibidem, s.118, dane za:United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (UNOCHA).
22. Np. pierwszego czerwca 2007 roku rakieta wystrzelona przez PID zabiła dwóch palestyńskich robotników i jednego chińczyka pracujących w żydowskiej osadzie – nie było to odosobnione zdarzenie.Ibidem, s. 29 i dalsze.
23. Ibidem
24. Ibidem
25. Indiscriminate Fire…,s. 44.
26. S. Hadad, Peres: Enough with Qassam hysteria, „Ynetnews” z 20 czerwca 2006, http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,3264980,00 L.html >
27. Takie stanowisko przedstawił Yiftah Shapir, ekspert technologii rakietowej z Jaffee Center for Strategic Studies.Patrz:Boeing Employees Model Rocket Club,Newsletter for December, 2004, Sanctioned Section of the National Association of Rocketry (N.A.R.) Number 627, www.bemrc.org.
28. E. Inbar, What Motivates Unilateralism?, “Jerusalem Post”, z 10 maja 2006.
29. Boeing…, op.cit.
30. IDF Source: PA Rockets Threaten Areas 20 Kms. Outside Gaza, “Israel National News”, z 4 kwietnia 2006.
31. Jeremy Binnie, bliskowschodni korespondent Jane’s Sentinel Security Assessment in London mówił: „Chociaż Izraelczycy utrzymują przytłaczającą przewagę wojskową, jednak będą bezsilni, by powstrzymać te rakiety, jeśli Palestyńczcy poprawią technologię i taktykę”.Patrz: Qassam-2 missile a wild card in Mideast conflict, wiadomość z 5 marca 2002, http://edition.cnn.com/2002/WORLD/meast/02/12/qassam.facts/index.html
32. http://www.washingtoninstitute.org/documents/41ee9f4795e21.pdf
33. Y. Fighel, op.cit.