Albańska Armia Narodowa (AKSh)
Albańska organizacja terrorystyczna AKSh (Armata Kombetare Shqiptare) powstała jako odłam Narodowej Armii Wyzwoleńczej (NAW), po zakończeniu powstania albańskiego w Macedonii w 2001 roku. Przywódca rebeliantów albańskich – Ali Ahmeti, podpisując „Porozumienie Ohridzkie” zgodził się tym samym na złożenie broni przez członków NAW. Jednak wielu z rebeliantów i bojowników NAW nie uznało postanowień „Porozumienia w Ohridzie” i podjęło decyzję o kontynuowaniu walki o odłączenie części Macedonii. Rebelianci, którzy nie złożyli broni przyjęli nazwę Albańskiej Armii Narodowej (AKSh).
Organizacja terrorystyczna stawia sobie za naczelny cel realizację planu „Wielkiej Albanii”. Idea „Wielkiej Albanii” wyraża dążenia nacjonalistów albańskich do połączenia terenów w Europie, które zamieszkują Albańczycy. Tereny te obejmują Kosowo, północno-zachodnie rejony Macedonii – Tetovo i Kumanovo, południowo–zachodnie rejony Serbii – Dolina Preszewa, południowo-wschodnie rejony Czarnogóry oraz północna cześć Grecji określaną tradycyjnie jako Cameria. Główną ideą, która przyświeca działalności AKSh jest wyzwolenie tych ziem albańskich zarówno spod „okupacji” macedońskiej, greckiej jak i serbskiej. Politycznym skrzydłem AKSh jest albańska partia Front dla Albańskiego Zjednoczenia Narodowego (FBKSh), którego liderem jest Gafur Adili vel Valdet Vardari. Natomiast sekretarzem partii jest Idajet Beqiri vel Alban Vjosa.
Begiri jest jednym z największych propagatorów idei „Wielkiej Albanii”. Domaga się on, aby wspólnota międzynarodowa zaakceptowała AKSh jako partnera do rozmów politycznych. Grożąc, że jeżeli porozumienie na drodze dyplomatycznej okaże się niemożliwe, wezwie on do bardziej radykalnej drogi – walki partyzanckiej. Realizując plany „Wielkiej Albanii” Begiri domaga się m.in. od Greków prawa powrotu do ich kraju około 200 tysięcy Albańczyków, którzy zostali wydaleni z Grecji za kolaborację z Hitlerem podczas II wojny światowej. Są to początkowe żądania w stosunku do Aten, które zamierza uzyskać drogą dyplomatyczną lub przy wykorzystaniu małych prowokacji.
W ostatnim czasie coraz częściej macedońscy politycy informują opinię międzynarodową o radykalizacji AKSh, która to przeobraża się w „bałkański Hamas”. Niedawno w niemieckich mediach pojawiły się doniesienia o budowaniu zbrojnej siatki albańskiego ruchu oporu na północy Grecji, która miała być gotowa do działania przed rozpoczęciem olimpiady w Grecji w 2004 roku. Członkowie AKSh rzekomo mieli przeprowadzać ataki terrorystyczne na wybrane obiekty w trakcie trwania olimpiady.
Ocenia się, iż zaplecze logistyczne AKSh znajduje się na terenie Kosowa. Na terenie prowincji organizacja ta prowadzi działania werbunkowe wśród ludności albańskiej oraz przeprowadza ataki na przedstawicieli mniejszości serbskiej. Oprócz tego AKSh prowadzi wspólnie działania bojowe z byłymi bojownikami Armii Wyzwolenia Preseva, Medveda i Bujanovca (UCPMB) w Dolinie Preszewa (południowa Serbia). Organizacja ta figuruje w amerykańskim spisie organizacji terrorystycznych od 2003 roku na podstawie dyrektywy szefa misji ONZ (UNMIK) w Kosowie – Michaela Steinera. Bezpośrednim powodem podjęcia takiej decyzji było zdarzenie które, miało miejsce w nocy z 11/12 kwietnia 2003 r. w gminie Zvecan. Nieznani sprawcy podłożyli tam silny ładunek wybuchowy pod mostem kolejowym w miejscowości Loziste. W wyniku eksplozji most uległ poważnemu uszkodzeniu. Na miejscu zdarzenia znaleziono 2 zmasakrowane ciała mężczyzn, którzy podłożyli ładunki. W dniu 14 kwietnia 2003 r. do zamachu przyznała się AKSh.
W oświadczeniu AKSh opublikowanym na stronie internetowej napisano, że podczas akcji zginęli bohatersko dwaj członkowie sił specjalnych dywizji „Adema Jashari”. Zapowiedziano także kolejne zamachy w północnej części Kosowa. W początkowym okresie wyjaśniania incydentu, policja międzynarodowa ONZ (UNMIK) zaprzeczała jakoby za incydentem stała albańska organizacja ekstremistyczna. Uważano, że zamach miał podłoże kryminalne. UNMIK zaprzeczył także, że na terenie Kosowa działa jakakolwiek organizacja pod nazwą AKSh. Jednak w dniu 16 kwietnia 2003 r. przedstawiciel UNMIK Gyorgy Kakuk oświadczył, że próba wysadzenia mostu była aktem terrorystycznym i powinna zostać stanowczo potępiona przez albańskich liderów politycznych. W odpowiedzi na decyzję władz międzynarodowych UNMIK, Alban Vjosa – sekretarz polityczny FBKSh nazwał dyrektywę Steinera za błędną i oświadczył, że nie ma on uprawnień do wydawania tego typu zarządzenia. Vjosa oświadczył także, że „AKSh prowadzi swoją działalność jedynie na terenach albańskich okupowanych przez Serbów (północne Kosowo, Dolina Presevo) oraz przez Macedończyków (północna Macedonia, rejon Kumanova i Tetova) i nie są to działania o podłożu terrorystycznym tylko narodowowyzwoleńczym”.
Nie wyklucza się, że AKSh wykorzystuje na swój użytek incydenty mające podłoże typowo kryminalne lub etniczne, by w ten sposób zwiększyć swoje wpływy wśród lokalnej albańskiej społeczności, a zarazem stworzyć pozory własnej wielkości w celach czysto propagandowych.
Opracował: Kmdr ppor. Sebastian Kalitowski – były dowódca grupy specjalnej płetwonurków w jednostce specjalnej marynarki wojennej „Formoza”, w latach 2003-2005 realizował zadania bojowe w ramach misji w Kosowie, a także ekspert pierwszej polskiej firmy w dziedzinie „maritime security” – Maritime Safety & Security, która doradza w dziedzinie bezpieczeństwa morskiego: ochrony obiektów portowych i jednostek pływających przed atakami terrorystycznymi oraz szkoli załogi statków jak zachować się w przypadku gdy już dojdzie do ataku terrorystycznego lub pirackiego.